Ν. Παπαλεξανδρής
Βραχεία
περιγραφή
της
κατά Πλάτωνα τελείας Πολιτείας
άρθρο
δημοσίευση Δεκέμβριος 1872
περ. «Ανατολική Επιθεώρησις»
Το θεμελιώδες τέλος της Πλατωνικής Πολιτείας
δεν είνε τούτο το να παραγάγη και κρατύνη ούτε την αργήν ούτε τα πλούτη ούτε
άλλο τι τοιούτον, αλλά την αρετήν των πολιτών καί δι’ αυτού τούτου επί άσφαλών
βάσεων να κρηπιδώση την αληθή ευδαιμονίαν ουχί των της πολιτείας κοινωνούντων
καθ’ εκάστους, αλλά συμπάσης της πόλεως.
Ποία δέ τις εστίν η αρετή αύτη, ής ο Πλάτων εν
τη Πολιτεία αυτού στοχάζεται και ήν μόνην ο νομοθέτης τοις πολίταις προς το
μεταδιώξαι προίστησι; Ουχί η πολιτική αρετή ήτοι η περί την πολιτείαν σπουδή και
ο της πατρίδος έρως, αλλ’ η ηθική αρετή.
Ηθικήν δ’ αρετήν λέγων ο Πλάτων εννοεί ουχί
ωρισμένην τινά αρετήν ως λ.χ. την ανδρείαν, αλλά την καθολικήν αρετήν την κατά
πάντα τα μέρη αυτής απηρτισμένην προς επίτευςιν της οποίας ανάγκη να εκπονηθή ουχί
μία τις μόνη τω ανθρώπω έμφυτος δύναμις, αλλά να καλλιεργηθώσι πάσαι συμμέτρως,
κατά την αξίαν ενός εκάστου και την ορθήν απάντων συμφωνίαν.
Εκ τούτων εξάγεται ότι η αρετή, ήν τα
μάλιστα πάντες οι άνθρωποι οφείλουσι να μεταδιώκωσιν η ηθική και πνευματική
δηλονότι τελειοποίησις, ήτοι η καθολική της ανθρώπινης φύσεως τελείωσις, αύτη
είνε κατά Πλάτωνα όλης της Πολιτείας το
τέλος.
Τούτου δε του εξαιρέτου μέρους της του Πλάτωνος
πολιτικής φιλοσοφίας λυπηρόν είνε ότι ο Αριστοτέλης εν τη επικρίσει αυτής
παντάπασιν ωλιγώρησε
Εκ τριών τάξεων ηθέλησεν ο Πλάτων να
σύγκειται η αυτού Πολιτεία, εκ της τάξεως των αρχόντων ήτοι των σοφών, εκ της
τάξεως των στρατιωτικών ήτοι των προμάχων της πολιτείας, και τέλος εξ εκείνων,
οίτινες βιομηχανίαν, εμπορείαν και τας βαναύσους λεγομένας τέχνας επιτηδεύουσι των
πολλών, οίς συναριθμούνται και οι γεωργοί.
Περί του λαού.
[ δημιουργοί ]
Αρξόμεθα δε πρώτον εκ της εσχάτης τάξεως.
Ταύτης ήκιστα πάντων των νομοθετών λόγον εποιήσατο ο φιλόσοφος, διότι ούτε περί
της ανατροφής και της εισαγωγής αυτής ουδέν εδίδαξεν ούτε των της πολιτείας
πραγμάτων ουδαμώς αυτήν κοινωνόν κατέστησεν.
Τούτο όμως είνε ίδιον ωσαύτως της του
Πλάτωνος Πολιτείας ότι εν αυτή υπάρχει αναπεπταμένη η άνοδος εις πάντα είτε εις
την πρώτην τάξιν τελούντα είτε εις την δευτέραν είτε εις την τρίτην εάν
διακριθή κατά την υπεροχήν του τε πνεύματος και των αρετών, και τουναντίον υιοί
εκ πολιτών της πρώτης και δευτέρας τάξεως γεγονότες, εάν απαλλοτριωθώσι της
πατρώας αρετής παραχρήμα εις την τρίτην μεθίστανται τάξιν.
Περί της τάξεως των στρατιωτών.
[ επίκουροι ]
Των στρατευομένων δε το έργον είνε η τήρησις
της δημοσίας ησυχίας και το αμύνεσθαι τους πολεμίους.
Ο Πλάτων φρονεί ότι η τάξις αύτη δεν πρέπει
να αναμίγνυται μετά των λοιπών πολιτών, αλλά χωρίς των άλλων να οική εν ωρισμένω
της χώρας μέρει. Όπως δ’ οι άνθρωποι ούτοι δύνανται ν’ αποβώσι τη πολιτεία επιβλαβείς
εάν δεν περιστέλλωνται, ως γνωματεύει ο Πλάτων, διά της αγωγής, ό έστι διά μεν
της μουσικής ρυθμιζόμενοι την ψυχήν και ευαίσθητοι και φιλάνθρωποι
καθιστάμενοι, διά δε τής γυμναστικής και της ψυχής το ανδρείον τρέφοντες και του
σώματος την ευεξίαν τηρούντες, ούτω πάλιν εκ της ορθής αυτών αγωγής εξηρτημένη εστί
η της πολιτείας σωτηρία.
Ίνα δε και το εαυτών έργον ως άριστα επιτελώσι
δύο προς τοις άλλοις τίθενται νόμοι. Ο μεν είς νόμος ότι της κτήσεως ιδίων
οίκων και αγρών και χρυσού και αργύρου απείργονται. Φροντιζέτω δέ περί των επιτηδείων
αυτών η πατρίς εις την σωτηρίαν της οποίας όλως εαυτούς αφιέρωσαν. Ο δέ έτερος
νόμος συνίσταται εις την επιμελή των αρχόντων φροντίδα περί των γινομένων γάμων
και εις ιδίους τινάς νόμους. Διά μηχανής τινος κατώρθουν οι άρχοντες, ίνα μή τα
νεογενή υπό των πατέρων αναγνωρίζονται και τούτο όπως έκαστος πάντα τα τέκνα τα
κατά τον χρόνον εκείνον γινόμενα, καθ’ όν και το αληθές αυτού τέκνον υιούς
εαυτού ή θυγατέρας καλεί.
Περί της τάξεως των αρχόντων.
[ παντελείς ]
Εσχάτη ταξις υπολείπεται η των αρχόντων,
οίτινες εισίν εκ των αρίστων πολιτών ηρημένοι.
Εκ της τάξεως των στρατιωτικών, εάν ούτοι εκλέγωνται
οφείλουσι να υπερβαίνωσιν αυτούς κατά τε τας αρετάς και τας δημοσίας ευεργεσίας
τοσούτον, όσον οι στρατιώται την των δημιουργών και των εμπόρων τάξιν.
Καί
περί μέν την εκλογήν ανδρών ούτω σπανίαν, μεγίστης ευλαβείας ανάγκη υπάρχει,
περί δε την κατανόησιν αυτών μεγίστη σπουδή και τέλος περί την μόρφωσιν ουχί
έλάσσων επιμέλεια.
Εκ πάντων των εν τη πόλει γεγεννημένων εν πρώτοις
ας παρατηρώντας εκ παίδων, όσοι δήποτε κατά τε το πνεύμα και καθ’ όλου την
ψυχήν και του σώματος την μορφήν των λοιπών διαφέρουσι και η αρετή αυτών
φαινομένη πάση μηχανή ας δοκιμάζηται και επιρρωννύηται.
Ως δε τα ήθη ούτω και το πνεύμα αυτών δεόντως οφείλει να μορφώνηται και διά πάντων των μαθημάτων να παρασκευάζηται, όσα την δύναμιν αυτού εντείνουσι και κρατύνουσι, δηλαδή διά της αριθμητικής, γεωμετρίας, αστρονομίας, μουσικής και άλλων τινών προς τούτο συμβαλλομένων και τούτο μέχρι του 18 έτους της ηλικίας.
Είτα δε δύο ή και τρία όλα έτη πρέπει να επιμελώνται
της γυμναστικής.
Ταύτα δε πάντα περάναντες επανίτωσαν επί τα
μαθήματα εκείνα, δι’ ών ορθότερον θέλουσι κατανοήση τας σχέσεις, αίτινες μεταξύ
εκατέρου είδους των μαθημάτων υιπάρχουσι.
Όσοι δε τότε εν τε τή ηθική και τοίς λοιποίς
μαθήμασι την εκ παίδων ήδη αναφυείσαν ελπίδα τελείως πληρώσωσιν, ούτοι άμα εις
το 30 της ηλικίας έτος εισελθόντες ας μυώνται την υψίστην επιστήμην της διαλεκτικής,
περί ήν πέντε ενιαυτούς ασχολούμενοι ας τραπώσιν επί την μελέτην της φύσεως του
αληθούς, του δικαίου και του πρέποντος.
Νυν δε η πολιτεία από τούτων ας καλή επί την
διοίκησιν των τε πολεμικών και λοιπών πραγμάτων, ίνα μηδενός μηδ’ οποσούν κατά
μηδέν απολείποντες και ταύτα μέχρι του 50 περίπου της ηλικίας έτους, όπότε ας επιτρέπηται
το κεφάλαιον των της πολιτείας πραγμάτων.
Ήδη δε διά μεν της φιλοσοφίας μετά του
ουρανού, διά δε των καθηκόντων αυτών μετά της γης συνδεδεμένοι, ας αποφαίνωσι
τους πολίτας φιλοσόφους και ευδαίμονας.
Εκ τούτων λοιπόν εξάγομεν ότι την αρχήν εν τη πλατωνική πολιτεία κατέχουσιν άνδρες εκ πάσης όψεως επιφανέστατοι και ου μόνον καθαροί θεωρητικοί, αλλά και διά μεγάλης πραγμάτων πείρας παρασκευασμένοι.
Εις νόμος περί γυναικών ίδιος ενταύθα δεν
πρέπει να παραλειφθή. Aι γυναίκες εις τας αυτάς κατά Πλάτωνα πρέπει να υπόκεινται
σχεδόν ασκήσκεις εις άς και οι άνδρες. Εάν δέ τινες εξ αυτών δύνωνται κατά τε την ρώμην και τας λοιπάς αρετάς
έστωσαν ως και οι άνδρες στρατιώται και δή και άρχοντες.
[ εδώ αποσπάσματα από
το άρθρο ]
ΕΛΕΥΘΕΡΟΓΡΑΦΟΣ
[ ανάρτηση 6 Μαρτίου 2024 :
Ν.
Παπαλεξανδρής
Βραχεία
περιγραφή
της
κατά Πλάτωνα τελείας Πολιτείας
άρθρο
δημοσίευση
1872
περ.
«Ανατολική Επιθεώρησις»
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου