Το ηφαίστειον της Θήρας
υπό Αμαράντου
περ. «Πινακοθήκη» 1925
Ταξιδιωτικαί Εντυπώσεις
Κοινωνική Σκέψη
Το Ηφαίστειον της Θήρας
(εντυπώσεις
επισκέπτου)
Εξ όλων των Κυκλάδων η Θήρα είνε η πλέον
ιδιόρρυθμος, η πλέον απότομος, η πλέον παράδοξος υπό έποψιν θεαματικότητας
νήσος. Ηφαιστειογενής, είνε κόκκινη από την λάβαν και λευκή από την πορσελάνην.
Βράχοι, κρημνώδεις αλλαχού και αλλαχού κομμένοι σαν από μαχαίρι.
Η Θήρα εν αρχή ήτο κυκλοτερής το σχήμα και
πλήρης καλλονών νήσος, διό και εις την αρχαιότητα απεκαλείτο Στρογγύλη και
Καλλίστη. Αλλά κατόπιν εκρήξεως ηφαιστείου, δισχίλια πρό Χριστού έτη,
κατεστράφη το ήμισυ, η δε λάβα κατέκαυσεν όλους τους κατοίκους της νήσου, ανερχομένους
εις 70.000. Και έκτοτε έγινεν ημισέληνος, - ο δε κρατήρ έμεινεν εις το μέσον. Η
αποκοπή δεν έγινε διά καταβυθίσεως, αλλά δι’ ανατινάξεως.
Τώ 196 π. X. ανεδύθη η Παλαιά Καϋμένη, μετά
Χριστόν δέ έγιναν αναδύσεις νέων νησίδων, της Μικράς και της Νέας Καΰμένης, τω δέ 1866 ανεδύθη
παρ’ αυτάς άλλη νησίς, η Αφρόεσσα, παρά τον παλαιόν κρατήρα, εις τον οποίον εδόθη
το όνομα του τότε Βασιλέως Γεωργίου του Α'. Ή ήδη αναδυθείσα γλωσσίς, εις ήν εδόθη
το όνομα Δάφνη, από την ονομασίαν του πρώτου πολεμικού πλοίου, το οποίον έσπευσε
διά να παράσχη βοηθείας, εσφηνώθη μεταξύ των άλλων, εις τρόπον ώστε να αποτελέση
έν σύνολον. Είνε δε εκτάσεως 1200 μέτρων. Έναντι, της Θήρας κείνται δύο νησίδες, η Θηρασία
και το Ασπρονήσι.
Σαντορίνη ωνομάσθη διότι υπήρχεν επί νησίδος
εκκλησίδιον, τιμώμενον επ’ ονόματι της Αγίας Ειρήνης. Οι ξένοι οι καταλαβόντες το
μέρος το απεκάλουν Σαντορίνη, εξ ού και έμεινε το όνομα. Θήρα δ’ ονομάζεται,
διότι Θήρας εκαλείτο ο βασιλεύς, όστις την κατέλαβε. Εις άπόστασιν μιας καί
ήμκτείας ώρας σώζονται τα ερείπια της αρχαίας Θήρας, ήν απεκάλυψε Γερμανός
αρχαιολόγος.
Μεταξύ Φηρών και των νησίδων, αι οποίαι ανέδυσαν
περιφλεγείς, πλέει το ατμόπλοιυν, το οποίον εις διάστημα είκοσι λεπτών από την
Οίαν αγκυροβολεί εις το επίνειον των
Φηρών. Εις την παραλίαν διακρίνω πληθυσμόν, όν κατόπιν προσεκτικωτέρας
παρατηρήσεως αντιλαμβάνομαι ότι αποτελείται από εκατοντάδα όνων και ημιόνων και
ισαρίθμους ονηλάτας. Διότι διά να ανέλθη τις τας εκατοντάδας βαθμίδων, εξ ών αποτελείται
ο ανηφορικός, ελικοειδής δρόμος, ο οδηγών εις την πόλιν, η οποία ως διάδημα
στεφανώνει τον ηφαιστειογενή βράχον, πρέπει να προσφύγη εις τα ασφαλή βήματα του
τετραπόδου. Τα Φηρά κείνται εις ύψος 240 μέτρων, κάτωθεν δε χαίνει κρημνός
κατακάθετος, από τα πλευρά του οποίου απεσπάσθη εξαφανισθέν τμήμα.
Από τα Φηρά φαίνεται εν όλη του τή μεγαλοπρεπεία
το ηφαίστειον. Θέαμα εκτυλίσσεται προ των οφθαλμών μου, μεγαλοπρεπέστατον, μοναδικόν.
Εις το μέσον των νησίδων υπάρχει θόλος αναδυθείς διά των σχισμών και οπών. Ανά
σύντομα διαστήματα γίνεται καί μία έκρηξις. Πότε μαύρος καί πότε λευκός καπνός κατά
περιστροφικάς τολύπας αναθρώσκει, με αναδιπλούμενα καί εκτυλισσόμενα νεφύδρια.
Οι Θηραίοι - και όχι Θήριοι ως αυτοκαλούνται, διότι είνε ημερώτατοι άνθρωποι—τα
ωνόμασαν ως εκ του σχήματος «κουνουπίδια».
Εκάστην έκρηξιν μύδρων, υδρατμών, τέφρας η οποία
εκτινάσσεται μέχρι των Φηρών, συνοδεύει άγριος, παρατεταμένος κρότος. Οι κρότοι
αυτοί, ως οι κεραυνοί εν ώρα θυέλλης, ομοιάζουν άλλοτε με αστραπόβροντα
μακρόθεν ακουόμενα, άλλοτε με ατμομηχανής μηκυθμούς, άλλοτε με τον κρότον όν
κάμνουν κάρρα που αδειάζουν πέτρες. Κρότοι συνεχείς σχεδόν, διαφόρου εντάσεως, εμπνέοντες,
ιδία την νύκτα,
τον φόβον. Και εν μέσω
των φαινομένων αυτών μία αδιάκοπος εντοπισμένη μεγάλη πυρά, ως πυρκαϊά μόλις εκραγείσα,
από τα έγκατα της οποίας αναδίδονται υδρατμοί μετ’ αερίων και εκτινάσσονται
λίθοι πεπυρακτωμένοι, οι οποίοι επαναπίπτουν άλλοι μεν εις τον κρατήρα, άλλοι
δ’ εκσφενδονίζονται κατά διαφόρους διευθύνσεις εις τρόπον ώστε να νομίζη τις
ότι αναφαίνεται νέον στόμιον πυρός
Εις αρκετήν απόστασιν από τό στόμιον, φλόγες ως
ν’ αναδύουν από τα έγκατα του Άδου. Ως μία μεγάλη κάμινος φαίνεται το κέντρον. Οι
αρχαίοι 'Ελληνες ηφαίστειον θα είδαν διά να φαντασθούν τόσον μεγαλοπρεπές το
χαλκείστον του Ηφαίστου εν τη κορυφή του Ολύμπου. Ο θόλος υπολογίζεται εις
έκτασιν τεσσαράκοντα περίπου μέτρων. Η θερμοκρασία της λάβας ήτις έχει
πυρετικόν οξύ καί οσμήν διοξειδίου θείου, φθάνει μέχρι 900 βαθμών.
Το ηφαίστειον έχει παροξυσμούς με έντονα φαινόμενα
εκρήξεως καί εκχύσεως, συνεπεία των οποίων εγένετο προέλασις της Β.Α. γλώσσης, της
σχηματισθείσης εκ της λάβας.
Εις τα δύο άκρα της νέας προεκτάσεως φαίνονται
ως λευκά νεφύδρια υδρατμοί, οι οποίοι πυκνοί αναδίδονται. Ο άνεμος φέρει τα
σύννεφα του καπνού αντιθέτως της πόλεως. Όταν όμως πνέει πρός αυτήν δεν είναι
καθόλου ευχάριστον· ωθεί την ομίχλην πρός τα εκεί.
Όσον βραδυάζη, τόσον η φωτιά γίνεται περισσότερον
ορατή και μεγαλοπρεπής. Είνε μεγαλειώδες το θέαμα, αλλά και φοβερόν διά την ακοήν.
Μία φαντασμαγορία της φύσεως μέ εκλάμψεις, και ομοβροντίας, και καπνόν. Η φαντασία
όσον τολμηρά καί άν είνε, δέν είνε εύκολον να αναπαραστήση την έκρηξιν του ηφαιστείου,
τόσον ζωηρά όσον είνε εις την πραγματικότητα. Και είνε η δράσις του αδιάκοπος, μρ
αυξομειώσεις κανονικάς σχεδόν, ωσάν ο κρατήρ να είνε η καρδιά, η οποία με του; φλογοβόλους
παλμούς της το κρατεί εις την ζωήν.
Είχα το ευτύχημα να παρακολουθήσω την δράσιν
του ηφαιστείου μέ έν ισχυρόν τηλεσκόπιον, το οποίον έχει εις το μέγαρόν του — το
ωραιότερον οίκημα των Φηρών — ο πολυεκατομμυριούχος κ. Γ. Σαρπάκης. Ο κρατήρ
φαίνεται εν όλη τή εκτάσει του και εν πάση λεπτομερεία. Η απόστασις του κρατήρος
από την παραλίαν των Φηρών είνε 200 μέτρα. Οι ειδικοί απεσταλμένοι του Υπουργείου
κατώρθωσαν πρό τίνος, ότε το ηφαίστειον ήτο εις την μεγαλειτέραν του ύφεσιν,
περίπου εις το ήμισυ, να πλησιάσουν μέχρις αποστάσεως 80 μέτρων.
Πόσον θα διαρκέση η ενέργεια του ηφαιστείου;
’Άδηλον. Ημπορεί και επί έτη, αν κρίνωμεν εκ της προηγηθείσης κατά το 1866 εκρήξεως
του κρατήρος Γεωργίου Α'. Το ηφαίστειον τότε ήτο εν ενεργεία επί πέντε έτη και επί
τρία κατόπιν εν υφέσει. Ώστε ας οπλισθούν με υπομονήν οι κάτοικοι, μολονότι
έχουν τόσον συνειθίσει, ώστε δεν κάμνει πλέον εις αυτούς εντύπωσιν το ηφαίστειον.
Και όταν ακόμη ανεφάνη, εις την μεγαλειτέραν του δηλαδή έντασιν, δεν ανησύχησαν
και πολύ.
Εν πάση περιπτώσει. ομολογώ ότι επ’ ουδενί
λόγω θα ήθελα, υπάρχοντος του ηφαιστείου, να είμαι κάτοικος της Θήρας. Πέντε
ώρας έμεινα και ησθάνθην τα νεύρα μου δονούμενα. Αι βρονταί ιδίως εκείναι με εκράτουν
εις διηνεκή ανησυχίαν. Μία αδιάκοπος απειλή αν όχι άμεσος της ζωής, της ησυχίας
όμως εντονωτάτη.
Όταν απέπλευσεν την νύκτα το ατμόπλοιον εφαίνετο
ως εν τεράστιον πυροτέχνημα, το οποίον εις το σκότος ελάμβανε σχήμα φαντασμαγορικόν.
Απομακρυνόμεθα και ολονέν εσμικρύνετο έως ότου εφάνη πλέον ως μετέωρον...
ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ
περ. «Πινακοθήκη», δντής:
Δ.Ι. Καλογερόπουλος, Αθήναι, τεύχος 281-285, Ιούλιος-Νοέμβριος 1925, σ. 44-45.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΓΡΑΦΟΣ
[ ανάρτηση 20 Φεβρουαρίου 2025 :
Το ηφαίστειον της Θήρας
υπό
Αμαράντου
περ.
«Πινακοθήκη» 1925
Ταξιδιωτικαί
Εντυπώσεις
Κοινωνική Σκέψη ]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου