Ο ληστής και ο τραγωδοποιός ανυπόγραφο αφήγημα Η Μνημοσύνη 1852 ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ μερικά σχόλια

 

Ο ληστής και ο τραγωδοποιός

ανυπόγραφο αφήγημα

Η Μνημοσύνη 1852

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

 

 

 

 

 

 

 

/ - 1.

 

 

 

 

/ - 2.

 

 

 

 

/ - 3.

 

 

  

      

 

 

/ - 4.

 

 

 

(φωτογραφίες από τη δημοσίευση)

 

 

 

 

 

   

 

 

«Ο ληστής και ο τραγωδοποιός»

 

 

    Υπήρχε κατά τον παρελθόντα αιώνα περίφημός τις ληστής εις την Γαλλίαν Καρτούσιος καλούμενος όστις επί δεκαετίαν εκακούργει διαρπάζων και λεηλατών ου μόνον των Παρισίων τα περίχωρα, αλλά και την καθέδραν αυτών.

   Συλληφθείς επί τέλους απήχθη εις το δεσμωτήριον και κατ’ αρχάς επικαλούμενος την μαρτυρίαν θεών και δαιμόνων διεμαρτύρετο κατά της συκοφαντίας και διεσχυρίζετο ότι ουδέποτε κατέλιπε τον πατρικόν οίκον, δεν ήτον αρχιληστής, ουδ’ ελεηλάτησέ ποτε την Νορμανδίαν, ουδ’ εζήτησε λύτρα από τους πολίτας των Παρισίων^. δεν έκλεψε, δεν εφόνευσε, εσυκοφαντείτο η αθώα αύτη περιστερά, το παράδειγμα της αρετής και της αγαθοσύνης. Αλλά τα βασανιστήρια (la question) της εποχής εκείνης τον ηνάγκασαν επί τέλους να ομολογήση πάσαν την φρικτήν αλήθειαν των πολυειδών αυτού κακουργημάτων. Εχρειάσθη, λέγουσιν, ολόκληρον ημερονύκτιον όπως φανερώση τους πολυπληθείς εταίρους και λησταποδόχους. Κατήγγειλε τρεις ωραίας γυναίκας ερωμένας αυτού.    

   Την τελεταίαν νύκτα της ζωής του (κατεδικάσθη εις τον δια του τροχού θάνατον) εδέχθη επίσκεψίν τινα αδιάκριτον άμα και σκληράν. Ο τραγωδοποιός Λεγράνδ (Legrand) ήλθεν αναιδώς να ζητήση από κακούργον κατεδεδικασμένον εις απάνθρωπον θάνατον, πληροφορίας αναγκαίας διά μίαν τραγωδίαν του ετοίμην ήδη να διδαχθή επί της σκηνής.  Μεγάλοι άνθρωποι είναι οι τραγωδοποιοί, οι θέλοντες παντοίω μέσω να δοξασθώσιν εις το πείσμα της δραματικής ανικανότητάς των.

   Ο τραγωδοποιός εχαιρέτησε μετά πολλής φιλοφροσύνης τον κατάδικον, τω ωμίλησε περί θεάτρου, τω είπεν ότι ήτο ο τραγωδοποιός της Γαλλίας, ότι ελυπείτο διότι η τύχη ώθησε τον ευφυή Καρτούσιον εις την ληστείαν και εις τους φόνους, και επί τέλους τον παρεκάλεσε να τω δώση πληροφορίας τινάς αναγκαίας διά την τέρψιν του λαού των Παρισίων.

– Ευγνωμωνώ διά την τιμήν ταύτην, είπεν ο κατάδικος^. χάρις εις την επίσκεψίν σου θέλω συμπράξει εις το να διασκεδάση ο αγαθός λαός όν επί δεκαετίας εβασάνισα.

   Απεκρίθη ο ληστής εις πάσας τας ερωτήσεις, ο δε τραγωδοποιός ωμίλησεν εις αυτόν εν εκτάσει περί της τραγωδίας του, ής θέμα ήτον του ληστού αυτού η καταδίκη.

 – Και πότε θέλει παρασταθή η τραγωδία σου;

 – Την αυτήν ημέραν καθ’ ήν εκτελεσθή η θανατική ποινή σου.

 – Εάν έχη ούτω σε συμβουλεύω να προστρέξης εις τον δήμιον, όστις θέλει σοί χορηγήσει διά την λύσιν της τραγωδίας, πληροφορίας ανεκτιμήτους διά την αποτρόπαιον αυτών ακρίβειαν. Υγείαινε, μεγάλε τραγωδοποιέ! εύχομαι εις το δράμα σου συρίγματα ελαφρά !

   Την ακόλουθον ημέραν τα μέλη του ληστού κατεκερματίζοντο υπό του δημίου, και η τραγωδία του Λεγράνδ επεφαίνετο προωρισμένη διά την λήθην.

 

   

 

 

Η Μνημοσύνη, Εν Αθήναις, τόμος Α΄, τεύχος Θ΄, 1852,  σ. 201-203.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

μερικά σχόλια:

1. Περίληψη του αφηγήματος

    Το αφήγημα περιγράφει την ιστορία του διαβόητου Γάλλου ληστή Καρτούσιου, ο οποίος επί χρόνια ληλατούσε την περιοχή του Παρισιού. Συλλαμβάνεται, βασανίζεται και τελικά ομολογεί τα εγκλήματά του. Την τελευταία νύχτα της ζωής του τον επισκέπτεται ο τραγωδοποιός Λεγκράν, που ζητά από τον μελλοθάνατο πληροφορίες για μια τραγωδία με θέμα… την καταδίκη του. Ο ληστής απαντά ευγενικά και με σαρκασμό στις ερωτήσεις του. Όταν πληροφορείται ότι η τραγωδία θα παιχτεί την ίδια μέρα με την εκτέλεσή του, τον ειρωνεύεται λέγοντάς του πως «ο δήμιος θα του δώσει περισσότερες και ακριβέστερες πληροφορίες». Ο ληστής εκτελείται, και η τραγωδία του Λεγκράν είναι καταδικασμένη στην αφάνεια.

 

2. Θεματικοί άξονες

 

α. Η υποκρισία και η αλαζονεία των «ανθρώπων των γραμμάτων»

   Ο τραγωδοποιός εμφανίζεται ως άνθρωπος που «διψά» για δόξα και αναζητεί υλικό χωρίς ηθικούς φραγμούς — φτάνει μέχρι το κελί ενός μελλοθάνατου για να αντλήσει πληροφορίες. Η φιλοφροσύνη του είναι προσποιητή· στο επίκεντρο βρίσκεται ο εγωισμός του, όχι η ανθρώπινη συμπόνια.

 

β. Η κοινωνική εκμετάλλευση του εγκλήματος

   Το κείμενο υπαινίσσεται ότι η κοινωνία και κυρίως το θέατρο εμπορεύονται το έγκλημα. Η τραγωδία γίνεται θέαμα, και ο πόνος του μελλοθάνατου υλικό ψυχαγωγίας.

 

γ. Η αντίθεση αμαρτωλού – «καλλιτέχνη»

   Παραδόξως ο αληθινός ληστής παρουσιάζεται πιο ειλικρινής και αξιοπρεπής από τον φιλόδοξο τραγωδοποιό. Το αφήγημα ανατρέπει τα στερεότυπα περί ηθικής.

 

    δ. Ο σαρκασμός απέναντι στις «τέχνες» που στερούνται ανθρωπιάς

   Η φράση «Μεγάλοι άνθρωποι είναι οι τραγωδοποιοί, οι θέλοντες παντοίω μέσω να δοξασθώσιν εις το πείσμα της δραματικής ανικανότητάς των» καταδεικνύει ότι ο αφηγητής ειρωνεύεται αφόρητα αυτούς που επιζητούν δόξα χωρίς πραγματικό ταλέντο.

 

/ - Χαρακτηρολογία

 

 Ο ληστής Καρτούσιος:

   Παρουσιάζεται αρχικά ως αδίστακτος εγκληματίας.

Κατά την ομολογία του, το κείμενο ειρωνεύεται την υπερβολή των βασανιστηρίων και τη δήθεν «αγνότητά» του.

Την τελευταία νύχτα όμως επιδεικνύει λεπτό πνεύμα, ψυχραιμία και ειρωνεία.

Εμφανίζεται πιο ανθρώπινος και πιο ευγενής από τον επισκέπτη του καλλιτέχνη.

 

Ο τραγωδοποιός Λεγκράν:

   Φιλοδοξεί να γίνει «ο τραγωδοποιός της Γαλλίας».

Αδιάκριτος, αναιδής, ανίκανoς να αντιληφθεί το μέγεθος της πτώσης του ανθρώπου μπροστά του.

Προσποιείται συμπόνια, αλλά επιδιώκει μόνο υλικό για το έργο του.

Στο τέλος γίνεται αντικείμενο γελοιοποίησης: η τραγωδία του προορίζεται για τη λήθη.

 

/ - Αφηγηματικές τεχνικές

α. Τριτοπρόσωπη αφήγηση με παρεμβάσεις

   Ο αφηγητής σχολιάζει συνεχώς τα γεγονότα με έντονη ειρωνεία και υπομνηματισμό. Η αφήγηση δεν είναι ουδέτερη αλλά βαθιά σατιρική.

 

β. Ειρωνικός τόνος

   Η ειρωνεία διατρέχει όλο το κείμενο, π.χ. η «αθώα περιστερά» για τον ληστή που αρνείται τα πάντα· οι «πολυπληθείς εταίροι και λησταποδόχοι», η «τραγωδία του Λεγκράν προωρισμένη διά την λήθην».

 

γ. Δραματική κλιμάκωση

   Η κορύφωση έρχεται με τη στιχομυθία των δύο ανδρών. Η τελευταία ατάκα του ληστή λειτουργεί ως «ηθικό χαστούκι» στον τραγωδοποιό.

 

δ. Χρήση ιστορικού περιβάλλοντος

   Παραπέμπει στην προεπαναστατική Γαλλία, στον «θάνατο δια του τροχού» και στα βασανιστήρια (la question). Αυτά προσδίδουν ρεαλισμό αλλά και σκηνικό φρίκης.

 

 

/ - Ειρωνεία και μηνύματα

α. Η διαστροφή της τέχνης όταν αποκολλάται από την ανθρωπιά

Ο συγγραφέας υπονοεί ότι μια τέχνη που δεν σέβεται τον άνθρωπο είναι κενή και αναίσθητη. Η αναζήτηση της «ακρίβειας» από τον Λεγκράν είναι χλευαστική: η πραγματική ακρίβεια βρίσκεται στα χέρια του δημίου, όχι του καλλιτέχνη.

 

β. Η αντιστροφή ρόλων

   Ο ληστής μιλά με ευγένεια και λεπτό σαρκασμό· ο τραγωδοποιός είναι ο αληθινός ηθικά «φαύλος». Η κοινωνία τιμωρεί τον έναν, αλλά ο άλλος αυτογελοιοποιείται.

 

γ. Η ματαιότητα της φιλόδοξης δημιουργίας

   Η τραγωδία του Λεγκράν εξαφανίζεται στη λήθη, ενώ το έντονο, ανθρώπινο επεισόδιο με τον ληστή είναι αυτό που μένει — μεταβάλλοντας τις προτεραιότητες του δημιουργού.

 

δ. Υπαινιγμός για την κοινωνική υποκρισία απέναντι στο έγκλημα

   Η κοινωνία φρικιά με τον εγκληματία, αλλά την ίδια στιγμή εμπορεύεται τη φρίκη του. Η τέχνη γίνεται θέαμα, όπως και η θανατική ποινή.

 

   Το αφήγημα «Ο ληστής και ο Τραγωδοποιός» είναι ένα ειρωνικό, σχεδόν αλληγορικό κείμενο που:

καταγγέλλει την ανθρώπινη ματαιοδοξία,

στηλιτεύει την τέχνη όταν γίνεται επιτήδευση χωρίς ήθος,

παρουσιάζει με λεπτή σάτιρα την αντιστροφή της ηθικής τάξης,

αναδεικνύει ότι ακόμη και ένας εγκληματίας μπορεί να σταθεί με αξιοπρέπεια απέναντι στη μικρότητα των άλλων.

   Η ειρωνική κορύφωση βρίσκεται στη φράση του ληστή προς τον τραγωδοποιό: «ο δήμιος θέλει σοι χορηγήσει… ανεκτίμητους ακρίβειας», που αποδομεί βίαια την επίπλαστη καλλιτεχνική ηθική και επιστρέφει στον τραγωδοποιό την ίδια την αλαζονεία του.

 

 

 

 

η σχέση του ανυπόγραφου αφηγήματος με έργα της Γαλλικής λογοτεχνίας του ΙΘ΄ αιώνα:

   Το μοτίβο του «ευγενή ληστή» (noble bandit) στη Γαλλία

   Στα τέλη του 18ου και αρχές 19ου αιώνα υπήρχε ευρεία λαϊκή λογοτεχνία με ήρωες-ληστές, όπως:

Cartouche (ξεκάθαρη παραλληλία με τον «Καρτούσιο»)

Mandrin

   Ταλαντούχοι, τολμηροί, ευφυείς εγκληματίες που συχνά αντιπαραβάλλονται με διεφθαρμένους κρατικούς θεσμούς.

   Το αφήγημα έχει σαφές διακειμενικό άρωμα από την παράδοση του Cartouche, όπου ο εγκληματίας γίνεται σχεδόν σατιρικό εργαλείο κοινωνικής κριτικής.

 

   Το αφήγημα «Ο ληστής και ο Τραγωδοποιός» συνδέεται με τους Γάλλους συγγραφείς του 19ου αιώνα σε:

/ - Κριτική της θανατικής ποινής και των βασανιστηρίων

– όπως στον Ουγκώ.

/ - Κριτική στην κοινωνική υποκρισία

– όπως στους Μπαλζάκ, Σταντάλ, Ζολά.

/ - Παρουσίαση του εγκληματία ως ηθικά ανώτερου από τους «έντιμους»

– σε Ουγκό (Γιάν Βαλγιάν), Μπαλζάκ (Βωτρεν), και στη λαϊκή παράδοση του Cartouche.

/ - Σαρκασμός απέναντι στους ανθρώπους της τέχνης και των γραμμάτων

– λιγότερο συνηθισμένο, αλλά συγγενεύει με ορισμένες σάτιρες του Μπαλζάκ και με τη γενικότερη αντικαλλιτεχνική κριτική του ρεαλισμού.

 

    Το αφήγημα έχει έντονα παράλληλα με τη γαλλική λογοτεχνία του 19ου αιώνα, ιδιαίτερα με τους Ουγκώ και Μπαλζάκ, και εντάσσεται ευρύτερα στην ευρωπαϊκή παράδοση του «ευφυούς, αντισυμβατικού εγκληματία» που φωτίζει την κοινωνική υποκρισία.

 

 

 

 

 

o ληστής Cartouche:

    Ο Cartouche (Καρτούς) ήταν ένας από τους πιο διάσημους Γάλλους ληστές και λαϊκούς «ήρωες» των αρχών του 18ου αιώνα. Το όνομά του έγινε θρύλος στη Γαλλία και συνδέθηκε με πλήθος ιστοριών, θεατρικών έργων, φυλλάδων και λαϊκών τραγουδιών. Θεωρείται μια μορφή αντίστοιχη του Ρομπέν των Δασών, αλλά πολύ πιο σκοτεινή και πραγματική.

 

1. Πραγματικό όνομα

Louis Dominique Garthausen (ή Cartouche ως παρατσούκλι).
   Γεννήθηκε γύρω στο 1693 και πέθανε το 1721.

   Το προσωνύμιο Cartouche πιθανότατα προέρχεται από τη στρατιωτική σφαίρα/θήκη φυσιγγίων (cartouche) — υπαινιγμός για τη σχέση του με τον υπόκοσμο και τα όπλα.

 

2. Πορεία στη ζωή και εγκληματική δράση

   Ήταν αρχηγός μιας από τις πιο διαβόητες συμμορίες του Παρισιού.

Δρούσε σε όλη την περιοχή της πρωτεύουσας: κλοπές, επιθέσεις, ληστείες, εκβιασμοί.

Παρά τη βίαιη δράση του, απέκτησε λαϊκή συμπάθεια, γιατί:

λεγόταν ότι βοηθούσε φτωχούς,

ταπείνωνε τη διεφθαρμένη αριστοκρατία,

είχε θάρρος, πονηριά και ευφυΐα,

γελοιοποιούσε τις αρχές.

   Η λαϊκή εικόνα του θυμίζει τον «ευγενή ληστή», αν και ιστορικά υπήρξε σκληρός εγκληματίας.

 

3. Σύλληψη και θάνατος

   Συλλαμβάνεται το 1721.

Υποβάλλεται σε ανάκριση και βασανιστήρια και εκτελείται στον τροχό – μια από τις πιο φρικτές τιμωρίες της εποχής.

   Η εκτέλεσή του έγινε δημόσιο θέαμα, με χιλιάδες Παριζιάνους να συρρέουν. Αυτό συνέβαλε ακόμη περισσότερο στον μύθο του.

 

   Ο Cartouche στη λαϊκή και λογοτεχνική παράδοση

Η ζωή του ενέπνευσε:

λαϊκά βιβλία,

θεατρικά έργα και παντομίμες,

τραγούδια,

χρονικά,

σατιρικούς μονολόγους.

   Στη Γαλλία του 18ου–19ου αιώνα ήταν πολιτισμικό φαινόμενο, όπως στη νεότερη εποχή ο Fantômas, ο Arsène Lupin ή διεθνώς ο Jesse James.

   Για αυτόν τον λόγο, σε κείμενα του 19ου αιώνα (όπως το ανωτέρω αφήγημα) γίνεται συχνά αναφορά ή έμμεση αναβίωση του τύπου «ληστής-θρύλος» κατά το πρότυπο του Cartouche.

 

   Γιατί συνδέεται με το αφήγημα «Ο ληστής και ο Τραγωδοποιός»

   Ο ληστής Καρτούσιος του αφηγήματος έχει προφανή ονομαστική και θεματική συγγένεια: Καρτούσιος - Cartouche.

   Όπως ο Cartouche, έτσι και ο Καρτούσιος:

είναι διαβόητος,

έχει συνεργούς,

συλλαμβάνεται και βασανίζεται,

εκτελείται στον τροχό,

αποκτά σχεδόν λαϊκό μύθο.

   Η ειρωνεία για τους καλλιτέχνες που εμπορεύονται το έγκλημα επίσης θυμίζει τον ιστορικό Cartouche, του οποίου την ιστορία είχε εκμεταλλευτεί αφειδώς το θέαμα και η λαϊκή κουλτούρα.

    Ο Cartouche ήταν ένας πραγματικός Γάλλος λήσταρχος του 18ου αιώνα, που μεταβλήθηκε σε θρυλική φιγούρα. Η ανάμειξή του ιστορικού εγκλήματος με το λαϊκό θέαμα τον κατέστησε διαχρονικό σύμβολο της αντισυμβατικότητας και της κοινωνικής ειρωνείας.

 

 

 

Οι τρεις ωραίες γυναίκες, ερωμένες του Καρτούσιου:

   Στο αφήγημα γίνεται για τρεις ωραίες γυναίκες ερωμένες του Καρτούσιου. Σχετίζεται αυτό με τις ιστορίες γύρω από Cartouche

   Το μοτίβο των “πολλών όμορφων ερωμένων” σχετίζεται άμεσα με τον θρύλο του Cartouche, αλλά όχι ως ιστορικό γεγονός, παρά ως μέρος της λαϊκής μυθολογίας που δημιουργήθηκε γύρω από το πρόσωπό του.

1. Στον ιστορικό Cartouche δεν αποδίδονται τεκμηριωμένα “τρεις ερωμένες”

    Στις επίσημες καταγραφές της εποχής (αστυνομικά αρχεία, χρονικά, πρακτικά της ανάκρισης) δεν υπάρχει συγκεκριμένη αναφορά σε τρεις γυναίκες-συντρόφους.
Ο Cartouche είχε αποδεδειγμένα: συνεργούς, αποδέκτες κλοπιμαίων, ανθρώπους που τον έκρυβαν, αλλά οι «ερωμένες» προέρχονται κυρίως από τη λαϊκή φαντασία του 18ου αιώνα.

 

2. Η λαϊκή παράδοση, όμως, τον παρουσιάζει σαν “γόη του υποκόσμου”

   Στα λεγόμενα canards (λαϊκές φυλλάδες), πουλούσαν ιστορίες με έμφαση: στη γενναιότητα, στη χλιδή, στην κατάκτηση γυναικών.

   Σε αυτά, ο Cartouche εμφανίζεται με πολλές γυναίκες, συνήθως: πόρνες, ηθοποιούς, χορεύτριες, υπηρέτριες, συχνά συνδεδεμένες με το δίκτυο κλεπταποδόχων του.

   Επομένως, το μοτίβο των «γυναικών» υπήρχε έντονα στον θρύλο του.

 

3. Γιατί τρεις;

   Ο αριθμός 3 εμφανίζεται συχνά σε λαϊκά αφηγήματα και σάτιρες του 18ου–19ου αιώνα γιατί:

είναι συμβολικός, λειτουργεί ως «πληθωρικό» χωρίς να γίνεται υπερβολικός, χρησιμοποιείται συχνά για χιούμορ και ειρωνεία.

   Πολλά γαλλικά φυλλάδια έλεγαν ότι ο Cartouche «είχε πολλές ερωμένες» ή ότι «αποκάλυψε ονόματα γυναικών», χωρίς να δίνουν ακριβή αριθμό. Το ανωτέρω αφήγημα πιθανότατα υιοθετεί δημιουργικά αυτό το στερεότυπο και το «κλειδώνει» στον αριθμό τρία για αφηγηματικό αποτέλεσμα.

 

4. Πώς το χρησιμοποιεί ο συγγραφέας του αφηγήματος

  Η φράση «Κατήγγειλε τρεις ωραίας γυναίκας ερωμένας αυτού» λειτουργεί ειρωνικά:

τονίζει την παραλογισμένη λεπτομέρεια των ανακρίσεων, θυμίζει τα λαϊκά γαλλικά φυλλάδια που ασχολούνταν με τα «αίσχη» των ληστών, υπογραμμίζει την υποκριτική ηθικολογία της κοινωνίας (που ενδιαφέρεται για τα “πικάντικα” των εγκληματιών), παραπέμπει σε μια καρικατούρα της περίπτωσης Cartouche.

 

   Το αφήγημα σαφώς εμπνέεται από τον θρύλο του Cartouche και χρησιμοποιεί το στοιχείο των «πολλών ερωμένων» που ήταν κοινό στη λαϊκή παράδοση. Ο αριθμός «τρεις» δεν είναι ιστορικό, αλλά λογοτεχνικό και σατιρικό μοτίβο, το οποίο ο συγγραφέας αξιοποιεί για να υπογραμμίσει την υπερβολή και την ειρωνεία του κειμένου.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΕΛΕΥΘΕΡΟΓΡΑΦΟΣ

eleftherografos.blogspot.com

[ ανάρτηση 6 Δεκεμβρίου 2025 :  

Ο ληστής και ο τραγωδοποιός

ανυπόγραφο αφήγημα

Η Μνημοσύνη 1852

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ ]