"4 Θέσεις" Λόγος περί δημιουργικότητας: - ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΝΔΡΕΟΥ - ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΛΕΤΑΣ - ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΝΤΩΝΗΣ - ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΙΛΕΛΕΣ

 

  ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΝΔΡΕΟΥ

  ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΛΕΤΑΣ

  ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΝΤΩΝΗΣ

  ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΙΛΕΛΕΣ

           4 ΘΕΣΕΙΣ

 

 

 

 

 

 

 

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΝΔΡΕΟΥ - 4 ΘΕΣΕΙΣ

 

Ευάγγελος Ανδρέου (γένν. 1952)

Ποιητής,

Αισθητικός της τέχνης,

Κριτικός,

Δοκιμιογράφος

Δημοσιογράφος (πολιτιστικός συντάκτης)

 

 

 

Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΩΣ ΦΟΡΕΑΣ ΧΡΕΟΥΣ:

 Ευάγγελος Aνδρέου:

    Οι τάσεις προς την κατεύθυνση του γραπτού λόγου εμφανίσθηκαν στα πρώτα μαθητικά μου χρόνια ως μιά προσπάθεια - απροσδιόριστης πηγής – να καταγίνομαι με τη γραφή στίχων προκειμένου να βρίσκω ομοιοκαταληξίες. Το  απολάμβανα σαν ένα παιχνίδι, που μ’ άρεσε.

     Τα πράγματα άρχισαν να παίρνουν την μορφή της επίγνωσης, ύστερα από τη διάκρισή μου σε δυό πανελλήνιους μαθητικούς λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και τη συμμετοχή μου σε νεανικές λογοτεχνικές συντροφιές.

    Σε ηλικία 18 ετών πρωτομπήκα στο ιστορικό «πρακτορείο πνευματικής συνεργασίας» του Μάριου Βαϊάνου, όπου κυριαρχούσε η παρουσία κορυφαίων γραμματανθρώπων, λογοτεχνών και ποιητών, πράγμα που οδήγησε στην κατά κάποιο τρόπο «πνευματική» κοινωνικοποίηση και συνακόλουθα στην διαμόρφωση της αντίληψης του χρέους του πνευματικού δημιουργού που είναι κοινωνικό και ιστορικό.

   Αυτή η αντίληψη στερεοποιήθηκε με τα πρώτα λογοτεχνικά δημοσιεύματα στις αρχές των σπουδαστικών μου χρόνων και παραμένει μέχρι και σήμερα αναλλοίωτη:

  το χρέος του λογοτέχνη ως μετόχου της πολιτείας των ιδεών δηλαδή ως φορέα της πνευματικής ευθύνης είναι βαθύτατα κοινωνικό και αύθις ιστορικό.

   Εκείθεν και τα αφετηριακά βασικά κριτήριά μου στην σύνταξη της κριτικής, αλλά και στα λογοτεχνικά και ποιητικά έργα μου μέσω των οποίων ασκούμαι στην καλλιέργεια της συνείδησης ύφους-ήθους-τεχνικής κάτι που μόνον ο χρόνος θα αποδείξει αν και τί ποσοστό αληθείας εμπεριέχουν.

 

ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ:

 Ευάγγελος Ανδρέου:

 

-Μέσα από ετερόκλητες πνευματικές προτιμήσεις

(Βιβλικά κείμενα,

Όμηρος, Πλάτωνας και Πυθαγόρας,

Παπαδιαμάντης,

Σουρής,

δημοτικό τραγούδι και Βαλαωρίτης,

επιλογή λογοτεχνικών έργων της ελληνικής γενιάς του ΄30, Σεφέρης,

φιλοσοφία και Nietzsche,

ξένη λογοτεχνία και διανόηση

- Rabindranath Tagore, 

Virgil Gheorghiu, 

Federico García Lοrca, κ.λ.π. -,

ακούσματα μελικής ποίησης από τη βυζαντινή υμνογραφία...)

δέχθηκα τις επιρροές στα πρώτα γραψίματα, που ήταν ποιητικά, δοκιμιακά και ελεύθερες πρόζες.

-Γρήγορα απαλλάχθηκα από όλες αυτές τις επιδράσεις καθώς αντιλήφθηκα – με τη βοήθεια και διαφόρων καταξιωμένων κριτικών – ότι έπρεπε να ακολουθήσω έναν προσωπικό δρόμο έκφρασης ιδίου ύφους. Δεν ήταν εύκολο.

   Ήρθαν νέες προτιμήσεις που επίσης με επηρέαζαν. Διονύσιος Σολωμός, Κωνσταντίνος Καβάφης, Άγγελος Σικελιανός, Κώστας Βάρναλης, Φώτος Γιοφύλλης, Ανδρέας Εμπερίκος, κυρίως ο Στρατής Δούκας.

   Από αυτές τις επιρροές διαμόρφωσα την αντίληψη του όλου της γλωσσικής αξίας στην έκφραση του «μοντέρνου». Του «μοντέρνου» στο λυρικό, στο υπερρεαλιστικό, στο φουτουριστικό...

- Ωστόσο δεν δεσμεύθηκα από συγκεκριμένη λογοτεχνική «σχολή».

  Η διαρκής πνευματική και γλωσσική δοκιμασία έφεραν την ωριμότητα, δηλαδή τη δυνατότητα να εξηγώ εκείνο που κάνω. Να απαντώ πειστικά στο «γιατί» και στο «πώς». Επομένως από μακρού αγνοώ πιθανές επιρροές ή δεσμεύσεις.

   Εκείνο που με απασχολεί είναι η αυστηρά προσωπική επεξεργασία του γραπτού σώματος (ποιητικού ή πεζού) βάσει των αρχών που διέπουν τη συνθετική λειτουργία του λόγου, δηλαδή την επιτυχημένη διαλλαγή των αντιθέσεων, την ενότητα των αναλογιών, την απομάκρυνση από τη «ρητορία» και την αρμονική αλληλουχία του λογο-τεχνικού τριπτύχου «ιδέα-εικόνα-μουσικότητα».

   Είναι εξ ορισμού βέβαιο ότι μιά τέτοια εργασία έχει καταγωγή, καθώς στην τέχνη παρθενογένεση δεν υπάρχει.

 

 

 

 

 

Η «ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ»:

Ευάγγελος Ανδρέου:

-Η «θεωρία της ενιαίας γραφής» δεν γνωρίζω εάν είναι και πόσο ανοικτή στη διαδικασία του ελέγχου και ποιές αποδείξιμες υποθέσεις την απαρτίζουν ώστε να  συγκροτείται ως βάσιμη επιστημονική φιλολογική «θεωρία».

    Τί εννούμε με τον όρο «ενιαία γραφή»; Ενιαία ως προς τον τρόπο; Ενιαία ως προς το ύφος; Ενιαία ως προς το είδος;

Σε κάθε περίπτωση θα είχα να καταθέσω τα ακόλουθα:

Α. Το έργο ενός ποιητή αξιολογείται ως αυθεντικό όταν εκπορεύεται από την βίωση της προσωπικής του αλήθειας. Έτσι αποκτά τη «σφραγίδα» του προσωπικού του ύφους το οποίο είναι «ενιαίο» καθ’ όλη την έκταση των ποιημάτων.

   Στο ιστορικό των ποιητών παρατηρείται συχνότατα το φαινόμενο του εκλεκτικισμού το οποίο με τον χρόνο και την εμπειρία υποχωρεί υπέρ του ενιαίου στον προσωπικό χαρακτήρα των έργων. Τότε λέμε πώς ο ποιητής «καταστάλαξε». Έπαψε να «ψάχνει». Κατέκτησε το «ενιαίο» στον προσωπικό ποιητικό χαρακτήρα του.

Β. Όμοια και στο έργο του πεζογράφου (διήγηση, πρόζα, ταξίδι, χρονικό, δοκίμιο...) ο τρόπος γραφής και το ύφος είναι ενιαία καθ’ όλη την έκταση των έργων ανεξαρτήτως του μη ενιαίου είδους τους.

Γ. Στο έργο του κριτικού το ύφος της γραφής είναι ενιαίο καθ’ όλη την έκταση των κειμένων του. Ο τρόπος της γραφής του δεν είναι ενιαίος διότι προκύπτει από την πεποίθηση των κριτηρίων του. Ο κριτικός υπέρμαχος της μοντέρνας γραφής θα συντάξει την κριτική του για τον Εμπειρίκο με διαφορετικό τρόπο από αυτήν για τον Δροσίνη και τούμπαλιν.

   Είναι ελάχιστες και φωτεινές περιπτώσεις όπου ο κριτικός παίρνει αποστάσεις από προσωπικές περί την τέχνη πεποιθήσεις, αναζητώντας την ποιοτική αξία του κρινόμενου έργου όπως αυτή καθορίζεται από τους κανόνες της αισθητικής.

Δ. Στην ιστορία της γραμματολογίας έχουμε το κεφάλαιο της σχέσης «δημοσιογραφία-λογοτεχνία», όπου πλήθος πεζογράφων και ποιητών εργάσθηκαν(-ζονται) ως δημοσιογράφοι.

  Πρόδηλον είναι ότι στα κείμενά τους δεν υφίσταται «ενιαία γραφή» μολονότι τα δημοσιογραφικά κείμενά τους μπορεί να διακρίνονται από άρτια συντακτική δομή και γλωσσική ποιότητα (Ιω. Καμπούρογλου, Χατζόπουλος (Μποέμ), Μελάς, Μωραϊτίνης, κ.λ.π.). Δεν είναι όμως ενιαίο το είδος του δημοσιογραφικού λόγου με εκείνο του έντεχνου γραπτού.

Ε. Η επίδοση του ανθρώπου των γραμμάτων σε διαφορετικά είδη (ποίηση, πεζογραφία, δοκιμιογραφία, ιστοριογραφία, μετάφραση, θέατρο) είναι απολύτως θεμιτή και εν πολλοίς διακεκριμένη κατά είδος, διαβαθμίζοντας αναλόγως και το ιστορικό παράστημα του πνευματικού ανθρώπου-δημιουργού έργων της διανοίας.

   Έχει όμως κυρωθεί στο χρόνο το γεγονός ότι αυτό που θα καθιερώσει τον δημιουργό ανάγεται σε ένα είδος.

 

 

 

Η ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΕΚΦΡΑΣΗΣ:

Ευάγγελος Ανδρέου:

Μόνον η ποίηση. Υπηρετώντας την αντλώ τις αρχές της τέχνης, προκύπτουσες από την εννόηση των νόμων που διέπουν τη φύση. Βάσει των αρχών αυτών πλάθεται ο ποιητικός λόγος που δίδει τον «τύπο» χρήσης του γλωσσικού υλικού σε κάθε έκφανση των ειδών του έντεχνου γραπτού λόγου. Συμβαίνει και στην περίπτωση των γραπτών της ελαχιστότητάς μου. Ας αναφερθώ παραδειγματικά σε μιά κριτική διατύπωσή μου:

  «Είναι το αριστοτελικό «θείο» που αδιαφορεί τελείως για την ύπαρξη και τη λειτουργία της καφκικής μηχανής θανάτου, επειδή ο θάνατος έχει λόγον ενώ ο λόγος δεν έχει θάνατο»*, όπου διαβλέπει κανείς απόπειρα ποιητικής πλαστικής σε ένα καθαρώς κριτικό άρθρο.

 

*Πρόλογος στα δοκίμια του Włodzimierz Kaczocha «Κοντά στον Χάιντεγκερ, τον Κάφκα και τον Αριστοτέλη», 2002

 

 

 

Για επικοινωνία με τον Ευάγγελο Ανδρέου

Μπορείτε να αποτανθείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση

      e-mail:       euarceart@gmail.com

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΛΕΤΑΣ - 4 ΘΕΣΕΙΣ

 

Κώστας Βαλέτας (γένν. 1939)

Πεζογράφος,

Θεατρικός συγγραφέας,  

Κριτικός,

Δοκιμιογράφος,

Ανθολόγος Ετήσιων τόμων Ποίησης,  

Μεταφραστής,

Εκδότης περ. «Αίμος»

Εκδότης/Δντής περ. «Αιολικά Γράμματα»

 

 

 Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΩΣ ΦΟΡΕΑΣ ΧΡΕΟΥΣ:

Κώστας Βαλέτας:

    Ξεκίνησα με το διήγημα, που έβγαλα το πρώτο μου βιβλίο, όντας ακόμα φοιτητής της Νομικής Σχολής Αθηνών, αρχές-αρχές της δεκαετίας του 1960.

   Απ’ την αρχή ήμουνα σίγουρος ότι τα «γράμματα» θα είναι η επόμενη ζωή μου, το μέλλον μου.

    Πρώτα-πρώτα υπάρχει, αυτό που θεωρώ εγώ, «τραγωδία» εκείνων που βγάζουν ένα βιβλίο και μετά εξαφανίζονται. Παραδείγματα παλαιότερα, μεγάλων μορφών της λογοτεχνίας όπως ο Καβάφης, κι’ όταν λέω «μεγάλων μορφών» όχι μόνον της Ελλάδας αλλά της παγκόσμιας λογοτεχνίας, γιατί αυτή είναι η άποψή μου για τον Καβάφη, όπου δεν είναι ότι έβγαλε ένα βιβλίο – αυτό δεν σημαίνει ότι είναι περιστασιακή η σχέση του με τη λογοτεχνία, αλλά είναι όλη του η ύπαρξη αφοσιωμένη στην τέχνη.

   Οι δημιουργοί που κάνουν μία εμφάνιση, το πολύ δύο εμφανίσεις, ή παρασύρονται από άλλες καταστάσεις της ανθρώπινης ζωής (του χαρακτήρα τους), συνήθως αρνητικές, αλλά τελικά απομακρύνονται από τη δημιουργία.  

  Το παράδειγμα του Καβάφη όμως, που ισχύει και για μερικούς άλλους, γιατί ο Καβάφης είναι δοσμένος στη λογοτεχνία, οφείλεται κυρίως στην «τελειομορφία» του Καβάφη, γιατί ο Καβάφης είναι ανικανοποίητος και θέλει όλο να διορθώνει και να βελτιώνει το έργο του.

   Ανάλογο βέβαια παράδειγμα είναι ο Σολωμός.

  

   Σαν κριτικός το πάθος της κριτικής συνδέεται με  το όλο πάθος που έχει ο δημιουργός για τη λογοτεχνία.

    Αν δεν τον ικανοποιεί κάτι πρωτότυπο δικό του, καταφεύγει στα έργα άλλων, είτε σαν μεταφραστής είτε σαν κριτικός και σχολιαστής.

 

   Εκτός όμως από πεζογράφος και κριτικός παρασύρθηκα και στην εκδοτική δουλειά, γιατί κι’ αυτό είναι μέσα σ’ ολόκληρο το παιχνίδι της λογοτεχνίας.

   Στο πρώτο περιοδικό που είχα την ιδιότητα του συνεργάτη, αν και βέβαια συμμετείχα στο όλο εκδοτικό εγχείρημα, ήταν το περιοδικό «Αιολικά Γράμματα», το οποίο ξεκίνησε ο πατέρας μου, ο Γιώργος Βαλέτας, μέσα στην περίοδο της δικτατορίας.

   Βέβαια τότε πολλοί λογοτέχνες το επέκριναν, διότι πίστευαν ότι σε μία περίοδο δικτατορίας πρέπει να σιωπούν τα πάντα και να μην εκφράζωνται οι δημιουργοί.

   Εγώ, όμως, είχα τελείως διαφορετική γνώμη διότι η τέχνη και τα γράμματα δεν πρέπει να εγκαταλείπωνται ούτε στιγμή.

   Επίσης, ούτε εμείς ξέραμε τότε ότι η δικτατορία θα κρατούσε επτά χρόνια. Μπορούσε να κρατήσει και σαράντα χρόνια και παραπάνω, όπως στην Ισπανία, στη Πορτογαλία και αργότερα στη Χιλή.

   Απ’ τη στιγμή που ανέλαβα πλήρως τη διεύθυνση του περιοδικού «Αιολικά Γράμματα» η ευθύνη πολλαπλασιάστηκε και υποσχέθηκα, τηρώντας μέχρι τώρα την υπόσχεσή μου, ότι όσο ζω να εκδίδω τα «Αιολικά Γράμματα», που είναι σήμερα το μακροβιότερο λογοτεχνικό περιοδικό στη χώρα μας.

   Η ευθύνη της έκδοσης ενός λογοτεχνικού περιοδικού είναι τεράστια. Για κάθε τυπογραφικό λάθος είσαι υπεύθυνος γι’ αυτό και ο κόσμος σε αποδοκιμάζει.

   Κάθε περιοδικό έχει το ύφος του και τη γραμμή του, τα προτερήματα και τα ελαττώματά του. Τίποτα δεν είναι τέλειο.

   Όμως ένα λογοτεχνικό περιοδικό έχει χρέος να προσφέρει κάτι σοβαρό στους αναγνώστες του, να υπηρετεί το δίκαιο και την αλήθεια.

  Ένα περιοδικό μπορεί να υποπέσει σε τρομερά λάθη ακόμα και σε εγκλήματα. Παράδειγμα οι αρνητές του Σολωμού.

  Για μένα ο δημιουργός έχει το καθήκον να υπηρετεί τη δικαιοσύνη και το συμφέρον του λαού και τους απλούς ανθρώπους.    

 

 

 ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ:

Κώστας Βαλέτας:

   Οι επιδράσεις είναι πολλές και δεν είναι εύκολο κανείς να τις αριθμήσει.

   Έπαιξε ρόλο στους περισσότερους δημιουργούς η ρωσική και η γαλλική λογοτεχνία.

   Συνεχίζω την πορεία που επέλεξα από την αρχή, αποκηρύσσοντας το πρώτο μου βιβλίο, αν και μία παρόμοια πράξη είναι πολλές φορές βλακώδης.

 

 

 Η «ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ»:

Κώστας Βαλέτας:

  Εκείνο που γνωρίζω για τον εαυτό μου είναι ότι είμαι διηγηματογράφος κυρίως.

  Μπορεί να ασχολήθηκα και με το μυθιστόρημα, ακόμα και με την ποίηση, κυρίως με την κριτική.

 

 

 

Η ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΕΚΦΡΑΣΗΣ:

Κώστας Βαλέτας:

  Το θέατρο είναι μία μεγάλη δουλειά με την οποία δεν ασχολήθηκα όσο ίσως έπρεπε.

   Η κριτική είναι μέσα στο παιχνίδι ενός δημιουργού γιατί πρέπει να δεις πώς σκέπτονται και πώς εκφράζονται οι άλλοι δημιουργοί.

   Κάποτε μία λογοτέχνιδα μου εκμυστηρεύθηκε ότι δεν διαβάζει άλλους λογοτέχνες για να μη δεχθεί την επιρροή τους. Μ’ αυτή τη γνώμη διαφωνώ πλήρως.

  Η λογοτεχνία είναι τόσο ευρύ πεδίο ώστε μπορεί κανείς να ασχοληθεί με όλες τις μορφές της τέχνης. Και τα παραδείγματα είναι πολλά.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Γιώργος Καραντώνης - 4 Θέσεις

 

Γιώργος Καραντώνης (γένν. 1947)

ποιητής

πεζογράφος

αρθρογράφος

κριτικός

 

 

 

Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΩΣ ΦΟΡΕΑΣ ΧΡΕΟΥΣ:

 

Γιώργος Καραντώνης:

 

  Με αυστηρά κριτήρια αυτό το χρέος δεν το αισθάνθηκα ποτέ στην κυριολεξία, ως χρέος. Όμως από πολύ νωρίς, για να μην πω από την αρχή της δημιουργικής πορείας μου, αισθάνθηκα αυτό που θεωρώ ως αυτονόητο καθήκον και υποχρέωση κάθε καλλιτέχνη και λογοτέχνη που σέβεται τον εαυτό του, δηλαδή ότι θέλοντας και μη, αργά ή γρήγορα, θα υποχρεωθεί εκ των πραγμάτων – και όχι κατόπιν «άνωθεν εντολής» – αφενός να απεικονίσει, άμεσα ή έμμεσα, την πραγματικότητα που τον περιβάλλει και αφετέρου να στρατευτεί, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, με τις ιδέες στις οποίες πιστεύει, οι οποίες, όμως, ενίοτε συγκρούονται με την ίδια την πραγματικότητα. Μιλώ, φυσικά, για ειλικρινείς και γνήσιους δημιουργούς.

    Όσο αφορά εμένα αυτή η αυθόρμητη, θα ’λεγα, ενσυνείδηση δε μετατόπισε αισθητά τα κριτήρια της δημιουργικότητάς μου, αφού, συν τοις άλλοις, η λογοτεχνική παραγωγή μου είχε, από τα πρώτα βήματά της, αρκετούς τρόπους και μορφές για να εκδηλωθεί.

 

 

 

 

ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ:

 

Γιώργος Καραντώνης:

 

  Δεν μπορώ να πω ότι έχω συνειδητά επηρεαστεί από κάπου σε σημαντικό βαθμό. Πάντως, αν υποχρεωνόμουνα να αναφέρω κάποιους Έλληνες ποιητές, θα επισήμανα το Σεφέρη ως προς το σύνολο του έργου του και το νεανικό Ελύτη των «Προσανατολισμών», που θεωρώ πως, αν και η πρώτη, είναι η καλύτερη συλλογή του. Ασυνείδητα, ίσως, έχω επηρεαστεί από τον Καρυωτάκη και ορισμένους άλλους μεταγενέστερους ποιητές, διαφορετικών εποχών και τεχνοτροπιών, τους οποίους δεν έχει νόημα να κατονομάσω, επειδή δεν έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση και στην εξέλιξη της ποιητικής πορείας μου, αλλά περιορισμένο και σποραδικό.

 Όσο αφορά αισθητικές προτιμήσεις και καλλιτεχνικές σχολές, θα αναφέρω οπωσδήποτε το γαλλικό σουρεαλισμό – και όχι υπερρεαλισμό, όπως κακώς επιμένουν να τον αποκαλούν πολλοί – και την αμερικάνικη μπιτ (beat) ποίηση, λόγω και της προσωπικής συγγένειάς μου προς τις ιδέες που αυτές πρεσβεύουν και τη γενικότερη στάση ζωής μου σε ορισμένους τομείς.

   Ειδικά για την πεζογραφική παραγωγή μου, δε νομίζω ότι έχω υποστεί αξιοσημείωτη επιρροή από κάποιον πεζογράφο, Έλληνα ή ξένο, ή από κάποια λογοτεχνική σχολή.

   Πάντως, η μορφή τέχνης που συχνά επιδρά στη λογοτεχνική δημιουργία μου είναι η κάθε είδους μουσική. Έχω γράψει ποιήματα απλώς ακούγοντας κάποια μουσικά έργα, χωρίς υποχρεωτική σύνδεση αυτών των ποιημάτων με τη μουσική που άκουγα όταν τα εμπνεόμουνα. Σε αυτό το σημείο είναι μια ευκαιρία να τονίσω ότι πιστεύω πως η μουσικότητα στην ποίηση είναι conditio sine qua non, αναγκαίος και απαραίτητος όρος και αυτό το αποδεικνύω με το έργο μου, κυρίως το ποιητικό, αλλά ακόμα και το πεζογραφικό.

 Ουσιαστικά, δεν έχω εγκαταλείψει ούτε αναθεωρήσει καμιά από τις αισθητικές προτάσεις ή επιδράσεις, αν θέλετε, που ανιχνεύονται στο έργο μου, ίσως επειδή τόσο η ποίηση όσο και η πεζογραφία μου είχαν από την αρχή πολλούς άξονες, ειρωνικό, σαρκαστικό, αυτοσαρκαστικό, κοινωνικό, πολιτικό, ερωτικό, υπαρξιακό, φυσιολατρικό. Συνεπώς, δεν είχα κάποια ουσιαστική μεταλλαγή στη λογοτεχνική πορεία μου μέχρι σήμερα, εκτός του ότι σε ορισμένες χρονικές περιόδους υπερισχύει σχετικά κάποιος τρόπος γραφής και σε άλλες κάποιος άλλος, παρόλο που, μερικές φορές, έχω γράψει την ίδια μέρα ένα ποίημα π.χ. σατιρικό και ένα ποίημα π.χ. λυρικό ή ερωτικό κ.ο.κ.

 

 

Η «ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ»

 

Γιώργος Καραντώνης:

 

   Δεν καταλαβαίνω επαρκώς την ερώτηση, άρα δεν υπάρχει ακριβής απάντηση. Αν, πάντως, εννοείται πως ο οποιοσδήποτε δημιουργός έχει – ή πρέπει να έχει – έναν ενιαίο τρόπο γραφής σε ό,τι γράφει, τόσο στα είδη του λόγου όσο και στις συγκεκριμένες μορφές με τις οποίες καταπιάνεται και μάλιστα με μια αυστηρή τυπικότητα, είναι αυτονόητο ότι δε συμφωνώ καθόλου, με βάση και τα όσα  ανέπτυξα παραπάνω και δεν εφαρμόζω τέτοια μέθοδο σε προσωπικό επίπεδο.

  Εξάλλου, πιστεύω πως η ίδια θεματική και η πανομοιότυπη γραφή σε όλη τη λογοτεχνική πορεία ενός λογοτέχνη καταντά βαρετή μονοτονία που τελικά αποβαίνει σε βάρος του λογοτεχνικού έργου του δημιουργού του, όσο αξιόλογο και αν είναι αυτό. Ο λογοτέχνης και ο κάθε καλλιτέχνης, βέβαια, πρέπει να διατηρεί την προσωπικότητα και το χαραχτηριστικό ύφος του, πρέπει, όμως, χωρίς να το αλλοιώνει, να το εμπλουτίζει με διαφορετικά θέματα, τρόπους και είδη γραφής.

   Εάν πάλι εννοείται ότι ένας λογοτέχνης μπορεί άφοβα και εξίσου αποτελεσματικά να επιδοθεί σε οποιοδήποτε είδος λογοτεχνικής γραφής, νομίζω ότι, πλην εξαιρέσεων, αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί. Ακόμα και για αυτές τις λίγες εξαιρέσεις, αν μελετηθούν στο βάθος και αναλυτικά οι περιπτώσεις τους, θα διαπιστωθεί η ανισότητα της γραφής τους.

 

 

Η ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΕΚΦΡΑΣΗΣ:

 

Γιώργος Καραντώνης:

 

 Έχω υπηρετήσει σχεδόν όλα τα είδη του λογοτεχνικού λόγου, άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο και μπορώ να σας πω ότι, για μένα τουλάχιστον, οι δυνατότητες που μου έχει δώσει το κάθε διαφορετικό είδος με το οποίο ασχολήθηκα (ποίηση, πεζογραφία, αρθρογραφία, κριτικά σημειώματα, θεατρική γραφή) είναι ό,τι δίνει το συγκεκριμένο είδος λόγου σε κάθε δημιουργό, χωρίς κάποια ιδιαιτερότητα στην  περίπτωσή μου.

    Το είδος λόγου που επιλέγει να εκφραστεί ο δημιουργός είναι, φυσικά θέμα προσωπικής επιλογής του και συγκεκριμένης ευχέρειάς του να εκφραστεί με τον α’ ή το β’ τρόπο, αλλά και θέμα που καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το τι θέλει να πει ή να μην πει (κι αυτό μετράει) ο λογοτέχνης, τι ερεθίσματα έχει, τι προσιδιάζει στην ιδιοσυγκρασία του, ποιες πολιτικές, κοινωνικές, καλλιτεχνικές και εκδοτικές συνθήκες επικρατούν και όλα τα συναφή.

 

 

 

 

 

 

Δημήτρης Φιλελές - 4 Θέσεις

 

Δημήτρης Φιλελές  (γένν. 1961 )

Ποιητής

Πεζογράφος                  

Ανθολόγος τόμων πεζογραφίας

Θεατρικός συγγραφέας (θέατρο για παιδιά)

Σκηνοθέτης θεάτρου για παιδιά

Φωτογράφος

Αρθρογράφος

 

 

 

 

Ο ΔΗΜΟΥΡΓΟΣ  ΩΣ  ΦΟΡΕΑΣ ΧΡΕΟΥΣ:

 Δημήτρης Φιλελές:

 

Θεωρώ ότι όλοι οι άνθρωποι (και ταυτόχρονα πολίτες) ως όντα κοινωνικά και πολιτικά έχουμε τη γενικότερη αίσθηση του χρέους απέναντι στους συνανθρώπους μας. Η αίσθηση αυτή εκδηλώνεται με τη διατύπωση απόψεων και με την ακόλουθη επιλογή ενεργειών,  που λειτουργούν ως δίαυλοι επικοινωνίας με όσο περισσότερα άτομα μπορούμε να έρθουμε σε επαφή.

Ιδιαίτερα στον χώρο της τέχνης της γραφής, ο δημιουργός αισθάνεται ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη να εκφράσει προσωπικά συναισθήματα και ιδέες, να δηλώσει τη θέση του, αλλά και να τοποθετηθεί απέναντι σε όσα συμβαίνουν τόσο στον στενό όσο και στον ευρύτερο περίγυρο.

Η λογοτεχνική δημιουργία, κατά την εκτίμησή μου, λειτουργεί όπως ένα κέρμα που ρίχνεται επιλεκτικά μέσα σε ποσότητα υγρού στοιχείου, ώστε να δημιουργήσει ομόκεντρους κύκλους επηρεασμού. Όσο πιο ισχυρό είναι το εκτόπισμα αυτής της δημιουργίας, τόσο πιο πολύ απλώνεται η επίδρασή της.

Θεωρώ, επίσης, ότι ο κάθε λογής δημιουργός δεν έχει χρέος απέναντι σε προϋπάρχουσες αντιλήψεις, ιδεολογίες, αξίες ή ρεύματα. Όλα αυτά ανήκουν ήδη στο παρελθόν, έχουν ασκήσει τη δική τους μορφή εξουσίας και έχουν κριθεί. Η δημιουργία είναι συνυφασμένη με το χρέος προς ένα παρόν που πάντοτε υπάρχουν λόγοι να διαφοροποιηθεί και να μεταμορφωθεί, για να ξεφύγει από τον ασφυκτικό κλοιό πεποιθήσεων, αλλά και διαχρονικών προβλημάτων, που αποτελούν τροχοπέδη για την πρόοδο.

Σε προσωπικό επίπεδο, προσπαθώ τα γραφόμενά μου να προέρχονται από έντονα ατοπικά ερεθίσματα, χωρίς να καταφεύγω σε αναδρομές του παρελθόντος ή να επικαλούμαι κοινά αποδεκτές απόψεις για να εδράσω τον λόγο μου. Αντίθετα, κάθε σύνολο σκέψεων που αποτυπώνω στο χαρτί έχει το βλέμμα στο μέλλον.

 

 

 

 

ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ:

 Δημήτρης Φιλελές:

 

Δεδομένου ότι στην τέχνη δεν υπάρχει παρθενογένεση, όλοι οι δημιουργοί έχουμε τις επιδράσεις και τις προτιμήσεις μας. Εξαρχής το ενδιαφέρον μου ήταν στραμμένο στην ποίηση που απευθύνεται στο κοινωνικό σύνολο, εντοπίζει αγκυλώσεις, αδυναμίες, αδιέξοδα, στρεβλώσεις, παραμορφώσεις και μέσα από τη δύναμη του λόγου επιχειρεί όχι μόνο να αναδείξει, αλλά να αναζητήσει άλλες διαδρομές σκέψης και ενέργειας.

Ο δυναμισμός του Παλαμά, η μελαγχολία του Καρυωτάκη, ο λυρισμός του Ρίτσου, η τάση της φυγής του Καββαδία, το ελλαδικό άρωμα του Ελύτη, η αμεσότητα του Χριστιανόπουλου, αλλά και η αισθητική της Καρέλλη και η  στιβαρότητα της Δημουλά επιδρούν στην εκφορά του ποιητικού μου λόγου. Όμως, εξίσου σημαντική επίδραση ασκεί στον προβληματισμό μου η ιδεολογία της γραφής του Θεοτόκη, του Παπαδιαμάντη και του Καζαντζάκη. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές ακόμα επιδράσεις από νεότερους λογοτέχνες, που διαβάζω τα έργα τους και αισθάνομαι ότι κινούμαστε στο ίδιο μήκος εκπομπής κυμάτων.

Ως προς τις φόρμες, θεωρώ ότι δεν είναι απαραίτητο να καθαγιάζονται ή να δαιμονοποιούνται. Πιστεύω ότι πάντα η έμπνευση είναι εκείνη που μας οδηγεί στον τρόπο που ζητά να εκφραστεί. Δεν αποφεύγω να χρησιμοποιήσω μια φόρμα από τον φόβο μήπως χαρακτηριστεί ως ξεπερασμένη, αλλά ταυτόχρονα δεν αρνούμαι να προσεγγίσω μια φόρμα που κινδυνεύει να χαρακτηριστεί επιτηδευμένη. Ο λόγος έχει από μόνος του την ικανότητα να υπερκεράσει τέτοιου είδους αντιλήψεις. Εξάλλου, η δημιουργία του λόγου, κατά την εκτίμησή μου, κρίνεται ως σύγχρονη όχι απαραίτητα από τον χρόνο ή τον τρόπο γραφής, αλλά από τη θεματολογία της και από το κατά πόσο αυτή ανταποκρίνεται στα ζητήματα που αποτελούν κοινωνικές αναζητήσεις σε τρέχοντα χρόνο.

 

 

 

Η «ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ»:

 Δημήτρης Φιλελές:

 

Τα ερεθίσματα ζητούν διέξοδο στη γραφή. Ο δημιουργός επιλέγει εκείνο το είδος γραφής μέσα από το οποίο πιστεύει πως θα του δώσει τα επιθυμητά εκφραστικά μέσα, ώστε να επικοινωνήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις απόψεις του, τις ανησυχίες του, τους προβληματισμούς του και να δεχτεί τις αποκρίσεις της αμφίδρομης διαδικασίας με τους δέκτες του.

Αν και επιλέγω κυρίως την ποίηση επιδιώκοντας την αλληλεπίδραση με τους αναγνώστες μου, υπάρχουν αρκετές φορές που προτιμώ τον πεζό αφηγηματικό λόγο, επειδή αυτή η μορφή πιστεύω πως θα οδηγήσει σε καλύτερη επικοινωνία. Ωστόσο, η εκτίμηση των αναγνωστών μου είναι και πάλι πως ο πεζός αυτός λόγος έχει διάσπαρτα ψήγματα ποίησης.

Παράλληλα, δεν παραμελώ την αγαπημένη μου τέχνη της φωτογραφίας, που αμέτρητες φορές με έχει τροφοδοτήσει με εικόνες που, όταν έρχεται η κατάλληλη στιγμή, μεταμορφώνονται σε λόγο.

Πρόσφατα, επίσης, μου ζητήθηκε η συμμετοχή ως ηθοποιού στη θεατρική μεταφορά ενός διηγήματος φίλου συγγραφέα. Δέχτηκα μετά χαράς την πρόκληση, για να αποκομίσω την εμπειρία ενός άλλου τρόπου διακίνησης του γραπτού λόγου στο κοινό.

Συνοψίζοντας, δεν δηλώνω ποιητής, πεζογράφος, φωτογράφος ή ηθοποιός. Η τέχνη είναι ενιαία και κατά περίπτωση ενσαρκώνω ένα ρόλο που αισθάνομαι ότι κάθε φορά μου ταιριάζει καλύτερα για να εκφράσω τις απόψεις μου και να έρθω σε επαφή με τους ανθρώπους που έχουμε -ή μπορούμε να αποκτήσουμε- κοινά ενδιαφέροντα.

 

 

 

 Η ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΕΚΦΡΑΣΗΣ:

 Δημήτρης Φιλελές:

 

Γραφή, φωτογραφία, ηθοποιία˙ τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις της τέχνης για να ανοίξω διόδους επικοινωνίας με όσους επιθυμούν να ανταποκριθούν στα συγκεκριμένα ερεθίσματα και να οδηγηθούμε σε ανταλλαγή απόψεων. Όταν ο αναγνώστης διαβάζει ένα ποίημά μου, ενεργοποιείται η φαντασία του και γίνεται δέκτης του μηνύματος που εκείνος κατανοεί ότι εκπέμπει το ποίημα^. εξάλλου, αυτός είναι και ο στόχος. Όταν ο θεατής αντικρίζει μια φωτογραφία στην οποία έχω αποτυπώσει μια εικόνα που με έχει προκαλέσει, βλέπει ό,τι και εγώ και παίρνει θέση πάνω στο θέμα της. Όταν το θεατρικό κοινό με βλέπει και με ακούει ταυτόχρονα, έχει την προσδοκία ότι θα μοιραστούμε πειστικά το μήνυμα που ο θεατρικός συγγραφέας επιθυμεί να μεταφέρει προς όλους μας.

Δεν είναι απαραίτητο, κατά τη γνώμη μου, η κάθε έκφραση τέχνης να συμπληρώνει μια πτυχή που κατ’ ανάγκη απουσιάζει από κάποια άλλη της μορφή. Εκείνο που οπωσδήποτε συμβαίνει είναι η βελτίωση της εμπειρίας που προκαλείται από την εναλλαγή παραστάσεων και ρόλων, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται αυτόματα μια κινητικότητα ιδεών και να εξελίσσεται η προσαρμοστικότητα του δημιουργού στις τρέχουσες κάθε φορά συνθήκες. Ο σκοπός παραμένει σταθερά ο ίδιος˙ η ειλικρινής επικοινωνία με τους δέκτες και η αλληλεπίδραση για να γίνουμε όλοι καλύτεροι σε όλα τα επίπεδα.

 

 

 

 

Για επικοινωνία με τον Δημήτρη Φιλελέ

μπορείτε να αποτανθείτε

στην ηλεκτρονική διεύθυνση:

        dimfileles@hotmail.com  

 

Μπορείτε επίσης να περιηγηθείτε

στο προσωπικό του ιστολόγιο:

        Δημήτρης Φιλελές

      Ας ταξιδέψουμε, λοιπόν…

      dimitrisfileles.blogspot.com

 

 

 

 

 

 

 

   ΠΗΓΗ ΕΓΓΡΑΦΗΣ:

     ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ

              Λόγος Έμφρων

          logosemfron.blogspot.com   

       

ΕΛΕΥΘΕΡΟΓΡΑΦΟΣ

eleftherografos.blogspot.com