Enrico
Donati
“The
Surreal World of Enrico Donati”
exhibit
at deYoung Museum in Frisco
by
Iris Lorenz-Fife
Independent Coast Observer
July 2007
Ζωγραφική
Εικαστικά
Enrico Donati
λάδι σε καμβά (άτιτλο)
1948
φωτο από:
LewAllen Galleries
Santa Fe, California
“The Surreal World of Enrico Donati”
by
Iris Lorenz-Fife
Special to the ICO
What myths
and metaphors inspire the artist?
What objects and images do artists
choose to live and work with day by day?
An exhibition that juxtaposes an artist’s work with his sources of daily
inspiration can tell us much about his intent, his purpose.
Currently, at
the deYoung Museum, a large gallery is devoted to the studio of Enrico Donati
who, at 86, is the last living Surrealist artist with close ties to the
movement's leader, André Breton. The gallery includes paintings, sculptures,
and drawings by Donati from his almost seven decades of working in a New York
studio overlooking Central Park. Included are such items as the Hopi Kachinas
that changed Donati’s life focus from music composer to artist.
Donati was born
in 1909 in Milan, Italy, and after earning a doctorate in sociology to please
his parents, he enrolled at the Milan Conservatory to study musical
composition. But in 1935, at 24, Donati set out on his first artistic
pilgrimage. During his travels, he visited the Musée de l’Homme and was
captivated by the museum’s Native American collection.
Within a
year, Donati had collected trading artifacts and set off for the American
Southwest. In his own words:
“I had to do
more. At the Musée de l’Homme, I studied what the Indians used in their
artifacts, so I brought home something with me — feathers, Venetian beads. The
European pheasant is different from the American one; I imagined they would
like its feathers, and I was right. I also brought jackknives, the Swiss kind
with all the gadgets. Hopis, Zunis, Apaches — I bartered with them all. The
objects were seen, but it was impossible to trade with them. So you barter.”
The next few
years proved transitional and painful for Donati. Trained in Europe—he had
been, in his words, “a born and bred Italian patriot"—he was marked a
deserter and began making contact with the Surrealist artists then in Paris.
But politically, the times were turbulent, and in the spring of 1940, Donati
and his family emigrated to the safety and freedom to work of New York.
He was not
alone but became the youngest member of a large group of expatriated European
artists that included Marcel Duchamp, Max Ernst, and Salvador Dalí.
During his
early years in New York, Donati struggled with an intense need “to not just
paint a painting. I wanted to paint an idea, to express an idea on canvas, so I
started to develop a little library in my own head.”
“I came
across some token which the Legend of Mandragora was for me the opening of a
new world.”
Mandragora
(Nightshade) plants are known for their contorted roots, which can bear
striking resemblances to human figures.
As Timothy
Anglin Burgard explains in the exhibition’s catalog:
“The natural
permutations of single roots (associated with male virility) and bifurcated
roots (associated with female fertility) led to their historical use in
numerous medicinal potions, as well as in magical and alchemical rituals.
According to legend, Mandragora roots grow beneath the feet of a hanged man,
who fertilizes the earth with his death ejaculation. When pulledfrom the earth,
mandragora was said to emit a piercing shriek that deafens, maddens, or even
kills unprotected listeners."
The mandragora
root became Donati’s symbol for his early explorations of life, death, and
rebirth and his internalizations of the events of the 1940s.
In Mandragora Split Twins, we can see
outlines of no longer existing buildings in a now barren landscape, and a
thunderous and mutilated head against a smoky sky. Think of the atom bombs
dropped on Hiroshima and Nagasaki.
During his
first two decades in New York, Donati’s work evolved in its imagery while
staying close to his theme of life, death, and rebirth. Time Exposure is an uplifting painting of the fossilizing of a
fish, and was painted the year before he collected a fossilized fish on a
Dover, England beach. For ten years Donati kept the stone, its interior
unknown, until the day he cracked it
open to reveal “the whole cycle of creation, destruction and rebirth within it."
Donati’s Decalcomania series, in oil and tempera
on paper, look like black-and-white photos of sub-oceanic forms; his scrolls display
the muted colors and delicate lines of Oriental scrolls; his works of the early
to mid-fifties became more textured, less colorful, and hint of the Earth
revealing its elements.
Juxtaposed in
the reproduced studio are mixed-media works such as the pair of boots that
transition from leather uppers to pink toes, tree roots studded with glass
eyes. African masks, and an Asanti comb from Ghana by Arshile Gorky’s similarly
designed Dog Scratcher.
Centrally
placed in the studio is the deYoung’s recent acquisition of a Donati Fist (1946) with its watching eyes.
Some visitors
assured me that it is terrifying, while to others it is innately humorous.
Enrico Donati “Fist”
(1947)
( φωτο από Weinstein
Gallery )
“The Surreal World of Enrico Donati” will
be at the deYoung through September 2. 2007.
Concurrently
a retrospective of Donati’s work is at the Weinstein Gallery (301 Geary Street,
San Francisco) through August 30, 2007. The retrospective spans seven decades
from the 1940s through the present.
εφημερίδα:
Independent
Coast Observer,
Gualala, California, July 20, 2007, p. 8-Spash
[
volume 39, Number 16 ]
απόδοση στα Ελληνικά:
της Iris Lorenz-Fife
Αποκλειστικά για το ICO
Τι μύθοι και
μεταφορές εμπνέουν τον καλλιτέχνη;
Ποια αντικείμενα και εικόνες επιλέγουν
οι καλλιτέχνες να έχουν γύρω τους στην καθημερινότητά τους;
Μια έκθεση που
αντιπαραθέτει το έργο ενός καλλιτέχνη με τις πηγές της καθημερινής του
έμπνευσης μπορεί να μας αποκαλύψει πολλά για τις προθέσεις και τον σκοπό του.
Αυτή τη στιγμή, στο
Μουσείο deYoung (στο Σαν Φρανσίσκο), μια μεγάλη αίθουσα είναι αφιερωμένη στο
στούντιο του Ενρίκο Ντονάτι, ο οποίος, στα 86 του χρόνια, είναι ο τελευταίος εν
ζωή σουρεαλιστής καλλιτέχνης με στενούς δεσμούς με τον ηγέτη του κινήματος,
Αντρέ Μπρετόν. Η αίθουσα περιλαμβάνει πίνακες, γλυπτά και σχέδια του Ντονάτι,
από σχεδόν επτά δεκαετίες δουλειάς στο στούντιό του στη Νέα Υόρκη, με θέα το
Σέντραλ Παρκ. Μεταξύ των εκθεμάτων υπάρχουν και αντικείμενα όπως οι κούκλες Hopi Kachinas (Χόπι Κατσίνας), που άλλαξαν την πορεία της ζωής του Ντονάτι από συνθέτη
μουσικής σε καλλιτέχνη (εικαστικό).
Ο Ντονάτι γεννήθηκε
το 1909 στο Μιλάνο της Ιταλίας και, αφού απέκτησε διδακτορικό στη κοινωνιολογία
για να ικανοποιήσει τους γονείς του, εγγράφηκε κατόπιν στο Ωδείο του Μιλάνου
για να σπουδάσει μουσική σύνθεση. Όμως, το 1935, σε ηλικία 24 ετών, ενώ
βρισκόταν στο Παρίσι επιδιώκοντας μία καριέρα μουσικού επισκέφθηκε το Μουσείο
του Ανθρώπου (Musée de l’Homme) και μαγεύτηκε από τη συλλογή του μουσείου με
έργα ιθαγενών Αμερικανών.
Μέσα σε έναν χρόνο,
ο Ντονάτι είχε συλλέξει αντικείμενα εμπορίου και ξεκίνησε για τον Νοτιοδυτικό
τομέα των Ηνωμένων Πολιτειών. Με δικά του λόγια:
«Έπρεπε να κάνω περισσότερα. Στο Musée de l’Homme, μελέτησα τι χρησιμοποιούσαν
οι Ινδιάνοι στα αντικείμενά τους, οπότε πήρα κάτι μαζί μου — φτερά,
βενετσιάνικες χάντρες. Ο ευρωπαϊκός φασιανός είναι διαφορετικός από τον
αμερικανικό· φαντάστηκα ότι θα τους άρεσαν τα φτερά του και είχα δίκιο. Έφερα
επίσης ελβετικού τύπου πολυεργαλεία (gadgets). Χόπι [Hopis], Ζούνι [Zunis], Απάτσι [Apaches] — αντάλλαξα μαζί τους αντικείμενα. Τα έργα τους ήταν εντυπωσιακά, αλλά
το εμπόριο ήταν δύσκολο. Oι Ινδιάνοι ήταν φιλικοί…αλλά ήταν αδύνατο να μιλήσω μαζί τους. Έτσι άφηνες κάτι την νύχτα και το επόμενο
πρωί υπήρχε κάτι όμορφο στη θέση του. Έτσι, έκανα ανταλλαγές.»
Τα επόμενα χρόνια
υπήρξαν μεταβατικά και μία περίοδος αναγέννησης για τον Ντονάτι. Έχοντας
εκπαιδευτεί στην Ευρώπη — ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του «γεννημένο και
γαλουχημένο Ιταλό πατριώτη» — χαρακτηρίστηκε λιποτάκτης και άρχισε να έρχεται
σε επαφή με τους σουρεαλιστές καλλιτέχνες που βρίσκονταν τότε στο Παρίσι. Όμως,
οι καιροί ήταν πολιτικά ταραγμένοι και την άνοιξη του 1940, ο Ντονάτι και η
οικογένειά του μετανάστευσαν στη Νέα Υόρκη, αναζητώντας ασφάλεια και ελευθερία
για να εργαστούν.
Δεν ήταν μόνος.
Έγινε το νεότερο μέλος μιας μεγάλης ομάδας εξόριστων Ευρωπαίων καλλιτεχνών,
στους οποίους περιλαμβάνονταν ο Μαρσέλ Ντισάν [Marcel Duchamp], ο Μαξ Έρνστ [Max Ernst] και ο Σαλβαδόρ Νταλί [Salvadore Dali].
Στα πρώτα του χρόνια
στη Νέα Υόρκη, ο Ντονάτι πάλευε με την έντονη ανάγκη του «να μην ζωγραφίζω απλά
έναν πίνακα, αλλά να ζωγραφίζω μια ιδέα, να εκφράζω μια ιδέα στον καμβά… έτσι
άρχισα να αναπτύσσω μια μικρή βιβλιοθήκη στο μυαλό μου.»
« Διάβασα κάποια
βιβλία στα οποία ο θρύλος του μανδραγόρα ήταν για μένα το άνοιγμα ενός νέου
κόσμου…»
Το φυτό μανδραγόρας
(Nightshade) είναι γνωστό για τις στρεβλωμένες ρίζες του, οι οποίες συχνά
μοιάζουν εντυπωσιακά με ανθρώπινες μορφές.
Όπως εξηγεί ο
Timothy Anglin Burgard στον κατάλογο της έκθεσης:
«Οι φυσικές
μεταλλάξεις των μονοκόμματων ριζών (που σχετίζονται με την ανδρική γονιμότητα)
και των διχαλωτών ριζών (που σχετίζονται με τη γυναικεία γονιμότητα) οδήγησαν
στη χρήση τους σε πολυάριθμα φαρμακευτικά φίλτρα, καθώς και σε μαγικές και
αλχημικές τελετουργίες. Σύμφωνα με τον θρύλο, οι ρίζες του Μανδραγόρα φυτρώνουν
κάτω από τα πόδια ενός κρεμασμένου ανθρώπου, ο οποίος γονιμοποιεί τη γη με την
τελευταία του εκσπερμάτιση. Όταν ξεριζώνεται από το έδαφος, ο μανδραγόρας
λέγεται ότι εκπέμπει μια διαπεραστική κραυγή που μπορεί να κουφάνει, να
τρελάνει ή ακόμα και να σκοτώσει όσους δεν είναι προστατευμένοι ακροατές.»
Η ρίζα του
μανδραγόρα έγινε το σύμβολο του Ντονάτι για τις πρώτες του καλλιτεχνικές
εξερευνήσεις της ζωής, του θανάτου και της αναγέννησης, καθώς και για τον
εσωτερικό του διάλογο με τα γεγονότα της δεκαετίας του 1940.
Στο έργο του Mandragora Split Twins, μπορούμε να
δούμε τα περιγράμματα κτιρίων που δεν υπάρχουν πια, σε ένα πλέον άγονο τοπίο,
και ένα τρομακτικό, παραμορφωμένο κεφάλι να προβάλλει ενάντια σε έναν
καπνισμένο ουρανό. Θυμηθείτε τις ατομικές βόμβες που έπεσαν στη Χιροσίμα και
στο Ναγκασάκι.
Κατά τις δύο πρώτες
δεκαετίες του στη Νέα Υόρκη, το έργο του Ντονάτι εξελίχθηκε εικαστικά,
παραμένοντας ωστόσο πιστό στο θεματικό του άξονα: ζωή, θάνατος και αναγέννηση.
Το έργο του Time Exposure είναι ένα έργο με
αισιόδοξο τόνο της απολίθωσης ενός ψαριού, και το ζωγράφισε μια χρονιά πριν
συλλέξει ένα απολιθωμένο ψάρι σε μια παραλία του Ντόβερ στην Αγγλία. Για δέκα
χρόνια ο Donati φύλαγε την πέτρα (το απολίθωμα), το
εσωτερικό της άγνωστο, μέχρι την ημέρα που την άνοιξε για να αποκαλύψει «όλο
τον κύκλο της δημιουργίας, της καταστροφής και της αναγέννησης εντός της».
Η σειρά “Decalcomania” του Ντονάτι, σε λάδι και τέμπερα σε χαρτί, μοιάζει με ασπρόμαυρες
φωτογραφίες υπο-ωκεάνιων μορφών. Οι κύλινδροί του εμφανίζουν τα γκρίζα (muted) χρώματα και τις λεπτές
γραμμές των κυλίνδρων της Ανατολής. Τα έργα του από τις αρχές μέχρι τα μέσα της
δεκαετίας του 1950 έγιναν πιο ανάγλυφα, λιγότερο πολύχρωμα και υπαινίσσονται
ότι η Γη αποκαλύπτει τα στοιχεία της.
Στην αίθουσα
αντιπαρατίθενται έργα μεικτής τεχνικής, όπως ένα ζευγάρι μπότες που από το
επάνω δερμάτινο μέρος απολήγει σε ροζ δάχτυλα, ρίζες δέντρων με καρφωμένα
γυάλινα μάτια. Αφρικανικές μάσκες και μια χτένα Asanti από την Γκάνα από το παρόμοια σχεδιασμένο Dog Scratcher του Arshile Gorky.
Σε κεντρική θέση
στην έκθεση είναι το πρόσφατα αποκτηθέν από το μουσείο deYoung έργο του Donati “Fist” (1946) με τα καρφωμένα μάτια του που κοιτάζουν.
Κάποιοι επισκέπτες
με διαβεβαίωσαν ότι είναι άκρως τρομακτικό, ενώ άλλοι το βρήκαν (στη βάση του)
χιουμοριστικό.
Η έκθεση «Ο
σουρρεαλιστικός κόσμος του Ενρίκο Ντονάτι» θα εκτίθεται στο μουσείο deYoung ως τις 2 Σεπτεμβρίου 2007.
Ταυτόχρονα μία
αναδρομική έκθεση του έργου του Ντονάτι βρίσκεται στη γκαλερί Weinstein (301 Geary Street, San Francisco) ως τις 30 Αυγούστου 2007. Η αναδρομική αυτή έκθεση εκτείνεται σε επτά
δεκαετίες από τη δεκαετία του 1940 ως σήμερα.
Υποτιθέμενη συνέντευξη με τον Ενρίκο Ντονάτι
(εν είδει περίληψης του έργου του και των επιρροών του)
υποτιθέμενη συνέντευξη του Ντονάτι, στηριζόμενη στο
κείμενο της εφημερίδας
Δημοσιογράφος: Κύριε Ντονάτι, ξεκινήσατε την καριέρα σας ως μουσικός
συνθέτης, όμως στραφήκατε στις εικαστικές τέχνες. Τι σας οδήγησε σε αυτή την
αλλαγή;
Ενρίκο Ντονάτι: Η μεγάλη μου αγάπη για την τέχνη με οδήγησε σε ένα ταξίδι
αναζήτησης. Όταν επισκέφθηκα το Musée de l’Homme στο Παρίσι, μαγεύτηκα
από τη συλλογή αντικειμένων των ιθαγενών Αμερικανών. Αυτό μου άνοιξε έναν νέο
κόσμο έμπνευσης. Στη συνέχεια, ταξίδεψα στον Αμερικανικό Νότο και άρχισα να
συλλέγω αντικείμενα και να συναλλάσσομαι με τις φυλές των Χόπι, Ζούνι και Απάτσι.
Αυτή η εμπειρία άλλαξε εντελώς την πορεία μου.
Δημοσιογράφος: Γίνατε μέλος του κινήματος του Σουρρεαλισμού και είχατε
στενή σχέση με τον Αντρέ Μπρετόν. Τι ήταν αυτό που σας τράβηξε σε αυτό το ρεύμα
τέχνης;
Ενρίκο Ντονάτι: Ο Σουρεαλισμός ήταν για μένα ένας τρόπος να εκφράσω όχι
απλώς εικόνες, αλλά ιδέες. Δεν ήθελα απλώς να ζωγραφίζω πίνακες· ήθελα να
αποτυπώνω σκέψεις, όνειρα, μνήμες και μύθους. Ο Αντρέ Μπρετόν και οι άλλοι
σουρεαλιστές με ενέπνευσαν να πειραματιστώ και να βρω τη δική μου φωνή μέσα από
το ανεξερεύνητο και το ασυνείδητο.
Δημοσιογράφος: Ένα από τα επαναλαμβανόμενα σύμβολα στη δουλειά σας είναι η
ρίζα του μανδραγόρα. Τι σημαίνει για εσάς αυτό το φυτό;
Ενρίκο Ντονάτι: Ο μανδραγόρας είναι ένα αρχαίο, μυστηριώδες φυτό γεμάτο
μύθους. Οι ρίζες του μοιάζουν με ανθρώπινες φιγούρες, και λέγεται πως όταν
ξεριζώνεται, βγάζει μια κραυγή που μπορεί να τρελάνει ή και να σκοτώσει. Με
ενδιέφερε η διττή του φύση: ζωή και θάνατος, δύναμη και αδυναμία, γονιμότητα
και καταστροφή. Ήταν το τέλειο σύμβολο για την τέχνη μου, ειδικά καθώς
δημιουργούσα στη σκιά των παγκόσμιων γεγονότων της δεκαετίας του 1940.
Δημοσιογράφος: Στο έργο σας Mandragora Split Twins, βλέπουμε
εικόνες καταστροφής. Υπάρχει κάποια ιστορική αναφορά πίσω από αυτό το έργο;
Ενρίκο Ντονάτι: Ναι, αναφέρεται στις πυρηνικές βόμβες στη Χιροσίμα και το
Ναγκασάκι. Ήθελα να αποτυπώσω την απόλυτη καταστροφή, αλλά και την αναγέννηση
που μπορεί να προκύψει μέσα από τα ερείπια. Οι κατεστραμμένες πόλεις, το
ουρλιαχτό του μανδραγόρα και το ταραγμένο τοπίο είναι ένας τρόπος να εκφράσω
την αγωνία και το τραύμα της εποχής.
Δημοσιογράφος: Όταν ήρθατε στη Νέα Υόρκη, πώς άλλαξε η τέχνη σας;
Ενρίκο Ντονάτι: Ήταν μια περίοδος έντονης αναζήτησης. Δεν ήθελα να
επαναλαμβάνω ό,τι είχα κάνει πριν. Στη Νέα Υόρκη ένιωσα την ανάγκη να συνδέσω
τις ιδέες μου με κάτι νέο, να δημιουργήσω μια βιβλιοθήκη συμβόλων στο μυαλό
μου. Στα πρώτα μου χρόνια εκεί, προσπαθούσα όχι απλώς να ζωγραφίζω, αλλά να
επικοινωνώ βαθύτερες έννοιες μέσα από την τέχνη.
Δημοσιογράφος: Ποιο έργο σας θα λέγατε ότι αποτυπώνει καλύτερα τη
φιλοσοφία σας;
Ενρίκο Ντονάτι: Το Time Exposure. Παρόλο που το έργο μου
περιστρέφεται γύρω από τη ζωή, τον θάνατο και την αναγέννηση, αυτός ο πίνακας
έχει έναν πιο αισιόδοξο τόνο. Μου αρέσει να πιστεύω ότι, ακόμα και μέσα από τις
πιο σκοτεινές περιόδους, η τέχνη μπορεί να φέρει φως και ελπίδα.
Υπερσύνδεση:
The
Surreal World Of Enrico Donati Exhibit At Deyoung Museum ...
Independent Coast Observer ·
Enrico
Donati
[ στην επιλογή, προετοιμασία
και παρουσίαση της παρούσας ανάρτησης συνεισέφερε μικρή ομάδα συμβαλλόντων με
ιδιαίτερη συμμετοχή του Θ.Π. και του ζωγράφου Ευάγγελου Παπαγιάννη. ]
ΕΛΕΥΘΕΡΟΓΡΑΦΟΣ
[ ανάρτηση 10 Μαρτίου 2025 :
Enrico Donati
“The Surreal World of Enrico Donati”
exhibit at deYoung Museum in Frisco
by Iris Lorenz-Fife
Independent Coast Observer
July 2007
Ζωγραφική
Εικαστικά ]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου