Πλούταρχος "Γυναικών αρεταί: Η Κάμμα" αρετολογία Αρχαιοννωσία Κοινωνική Σκέψη

 

Πλούταρχος

«Γυναικών αρεταί: Η Κάμμα»

αρετολογία

Αρχαιογνωσία

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

 

 

 

 

 

 

Πλούταρχος,

Ἠθικά – Γυναικῶν ἀρεταί

(Moralia – De mulierum virtutibus)

 

  

 

Δομή του έργου «Γυναικῶν ἀρεταί»

   Το έργο δεν χωρίζεται σε βιβλία ή βίους, αλλά σε αυτοτελείς σύντομες ιστορίες, καθεμία αφιερωμένη σε μία γυναίκα ή ομάδα γυναικών.

Η γενική δομή είναι:

Σύντομη εισαγωγή

– Ο Πλούταρχος δηλώνει ότι η αρετή είναι ίδια σε άνδρες και γυναίκες.

Ακολουθούν διαδοχικά παραδείγματα (διηγήματα)
– Ελληνίδες

– Βαρβαρικές γυναίκες

– Ιστορικές και μυθικές μορφές

 

Η ιστορία της Κάμμης

Moralia 257E – 258C

Σύνοψη της υπόθεσης:

Ο Σινόριξ σκοτώνει τον Σινάτο, επειδή επιθυμεί την Κάμμα.

   Η Κάμμα αρνείται να τον παντρευτεί και καταφεύγει ως ιέρεια στο ιερό της Αρτέμιδος.

   Μετά από καιρό, ο Σινόριξ πείθει τους συγγενείς και την ίδια να δεχθεί γάμο.

Κατά την τελετή στο ιερό:

Η Κάμμα αναμειγνύει δηλητήριο στο κοινό ποτό

Πίνει και η ίδια

Πεθαίνουν και οι δύο

Πριν πεθάνει, δηλώνει ότι:

εκδικήθηκε δίκαια τον άνδρα της

παρέμεινε πιστή μέχρι τέλους

 

Η αρετή που αναδεικνύεται

συζυγική πίστη

σωφροσύνη

ανδρεία

αυτοκυριαρχία

εκδίκηση ως ηθική δικαιοσύνη (όχι πάθος)

   Ο Πλούταρχος παρουσιάζει την Κάμμα ισάξια με ανδρικούς ηρωικούς χαρακτήρες.

 

 

 

Νεοελληνική απόδοση του αποσπάσματος:

   Η Κάμμα ήταν σύζυγος του Σινάτου και ξεχώριζε όχι μόνο για την ομορφιά της αλλά και για τη σωφροσύνη και την αρετή της. Ήταν ιέρεια της Αρτέμιδος και τιμούσε με ευλάβεια τη θεά.

   Ο Σινόριξ, ισχυρός άνδρας ανάμεσα στους Γαλάτες, ερωτεύτηκε την Κάμμα και, επειδή δεν μπορούσε να την αποκτήσει, σκότωσε τον Σινάτο, τον σύζυγό της. Εκείνη, μετά τον θάνατο του άνδρα της, παρέμεινε πιστή στη μνήμη του και ζούσε αφιερωμένη στη λατρεία της θεάς.

   Ύστερα από καιρό, οι συγγενείς και οι άρχοντες πίεσαν την Κάμμα να δεχθεί τον Σινόριξ ως σύζυγο, και εκείνη προσποιήθηκε πως υποχωρεί. Ο γάμος τελέστηκε στο ιερό της Αρτέμιδος, όπως η ίδια είχε ζητήσει.

   Κατά την τελετή, η Κάμμα εκπλήρωσε την απόφασή της: με πράξη που είχε προμελετήσει, τιμώρησε τον φονιά του άνδρα της και έμεινε πιστή ως το τέλος στον Σινάτο. Πριν φύγει από τη ζωή, δήλωσε πως η δικαιοσύνη αποδόθηκε και πως τίποτε δεν την λύγισε από την αρετή της.

 

 

Σύγκριση της Κάμμης με άλλες γυναίκες στο έργο του Πλουτάρχου, Γυναικῶν ἀρεταί.

 

Κάμμα και Πορκία (Ρωμαία)

   Η Κάμμα και η Πορκία αποτελούν δύο μορφές αρετής που κινούνται στο ίδιο ηθικό επίπεδο, αλλά εκφράζονται με διαφορετικό τρόπο. Η Πορκία, κόρη του Κάτωνα και σύζυγος του Βρούτου, εκπροσωπεί τη ρωμαϊκή στωική αρετή: αυτοκυριαρχία, αντοχή στον πόνο και σιωπηλή συμμετοχή στην πολιτική μοίρα του άνδρα της. Η πράξη της δεν αποσκοπεί σε εκδίκηση, αλλά στην απόδειξη ότι είναι άξια εμπιστοσύνης. Αντίθετα, η Κάμμα δρα με πλήρη συνείδηση ηθικής δικαιοσύνης· η πράξη της είναι εκδικητική, αλλά όχι παρορμητική. Ο Πλούταρχος παρουσιάζει την Πορκία ως υπόδειγμα εσωτερικής δύναμης, ενώ την Κάμμα ως παράδειγμα ηθικής συνέπειας που φτάνει μέχρι την αυτοθυσία.

 

Κάμμα και Χιομάρα (Γαλάτισσα)

    Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η σύγκριση της Κάμμης με τη Χιομάρα, επίσης Γαλάτισσα, γεγονός που δείχνει ότι ο Πλούταρχος δεν περιορίζει την αρετή σε ελληνικά πρότυπα. Η Χιομάρα, αφού υφίσταται βίαιη προσβολή από Ρωμαίο αξιωματικό, οργανώνει την εκδίκησή της με ωμή αποφασιστικότητα και χωρίς θρησκευτικό ή τελετουργικό πλαίσιο. Η πράξη της είναι άμεση, σκληρή και πολεμική.

    Η Κάμμα, αντίθετα, εντάσσει την εκδίκησή της στον ιερό χώρο και στον θεσμό του γάμου. Έτσι, ενώ και οι δύο γυναίκες τιμωρούν την ύβρη, η Χιομάρα εκπροσωπεί την αρετή της ανδρείας, ενώ η Κάμμα την αρετή της σωφροσύνης και της νομιμότητας.

 

Κάμμα και Κλοηλία (Ρωμαία)

    Η Κλοηλία, μία από τις πιο γνωστές Ρωμαίες του έργου, διακρίνεται για τη γενναιότητα και την πολιτική της σημασία. Δραπετεύει από την αιχμαλωσία, σώζει και άλλες γυναίκες και αναγνωρίζεται ακόμη και από τον εχθρό. Η αρετή της είναι δημόσια, πολιτική και συνδέεται με τη σωτηρία της κοινότητας.

   Η Κάμμα, αντίθετα, δρα αποκλειστικά στο ιδιωτικό και ηθικό επίπεδο: δεν σώζει πόλη ούτε επηρεάζει πολιτικές εξελίξεις.

    Ο Πλούταρχος, με αυτή τη σύγκριση, δείχνει ότι η αρετή δεν μετριέται από το εύρος των συνεπειών της, αλλά από την καθαρότητα του κινήτρου. Η Κλοηλία είναι ηρωίδα της ιστορίας, η Κάμμα ηρωίδα της ηθικής.

 

Κάμμα και Τιμοκλέα

   Αν και η Τιμοκλέα είναι Ελληνίδα, η σύγκρισή της με την Κάμμα λειτουργεί ως αντίστιξη χαρακτήρων. Η Τιμοκλέα αντιδρά άμεσα και βίαια στην προσβολή της τιμής της, σκοτώνοντας τον δράστη και αντιμετωπίζοντας θαρραλέα τον Αλέξανδρο. Η αρετή της είναι εκρηκτική και ανδρική.

   Η Κάμμα, αντίθετα, περιμένει, σχεδιάζει και ενσωματώνει την πράξη της σε ιερό πλαίσιο.

   Ο Πλούταρχος παρουσιάζει έτσι δύο εξίσου άξιες μορφές αρετής: την ενεργητική και την υπομονετική, χωρίς να προκρίνει απόλυτα τη μία έναντι της άλλης.

 

   Μέσα από αυτές τις συγκρίσεις, η Κάμμα αναδεικνύεται ως μία από τις πιο «ηθικά ολοκληρωμένες» μορφές του έργου. Δεν υπερέχει σε πολιτική δράση ούτε σε σωματική ανδρεία, αλλά στην απόλυτη συνέπεια ανάμεσα σε αξίες, πρόθεση και πράξη. Ο Πλούταρχος, συγκρίνοντάς την με Ελληνίδες και μη Ελληνίδες γυναίκες, επιβεβαιώνει τον βασικό του στόχο: η αρετή δεν είναι ζήτημα φύλου, έθνους ή ισχύος, αλλά χαρακτήρα.

 

 

 

Οι βασικές διαφορές και ομοιότητες:

   Στην πραγματεία Γυναικῶν ἀρεταί ο Πλούταρχος συγκροτεί ένα ετερόκλητο, αλλά συνειδητά οργανωμένο σύνολο παραδειγμάτων γυναικείας αρετής, αντλημένων από διαφορετικούς λαούς και ιστορικά συμφραζόμενα. Ελληνίδες, Ρωμαίες και «βάρβαρες» γυναίκες παρουσιάζονται ισότιμα, προκειμένου να καταδειχθεί ότι η ἀρετή δεν εξαρτάται ούτε από το φύλο ούτε από την εθνική καταγωγή, αλλά από τον χαρακτήρα και την ηθική στάση του προσώπου.

   Στο πλαίσιο αυτό, η Κάμμα ἡ Γαλάτισσα κατέχει κεντρική θέση, καθώς συνδυάζει στοιχεία συζυγικής πίστης, θρησκευτικής ευσέβειας και συνειδητής ηθικής εκδίκησης.

    Η Κάμμα, Γαλάτισσα τὸ γένος και ἱέρεια τῆς Ἀρτέμιδος, παρουσιάζεται ως μορφή βαθιά δεσμευμένη στον θεσμό του γάμου και στη θρησκευτική τάξη. Η πράξη της στρέφεται κατά τοῦ Σινόριγος, ο οποίος διέπραξε φόνο και ὕβριν, και τελείται εντός ιερού χώρου, με τελετουργικό χαρακτήρα. Η αρετή της δεν εκδηλώνεται με σωματική βία ή πολιτική δράση, αλλά με μακρόχρονη αυτοκυριαρχία και πλήρη συνείδηση του δικαίου. Ο θάνατός της αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πράξης, γεγονός που της προσδίδει τραγική και σχεδόν ηρωική διάσταση.

    Σε αντίστιξη προς την Κάμμα, ο Πλούταρχος παρουσιάζει τη Χιομάραν, επίσης Γαλάτισσα. Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για «βαρβαρικές» γυναίκες, γεγονός που λειτουργεί ρητορικά υπέρ της βασικής θέσης του συγγραφέα. Ωστόσο, η Χιομάρα ενσαρκώνει διαφορετικό τύπο αρετής: μετά τη βίαιη προσβολή της από Ρωμαίο, οργανώνει άμεση και ωμή εκδίκηση, χωρίς θρησκευτικό ή τελετουργικό πλαίσιο. Η πράξη της είναι πολεμική, σχεδόν ανδρική, και στηρίζεται στην έννοια της τιμής. Ενώ η Κάμμα αντιπροσωπεύει τη σωφροσύνη και τη νομιμότητα, η Χιομάρα εκφράζει κυρίως την ἀνδρεία.

    Στον ρωμαϊκό κόσμο, η Πορκία, θυγάτηρ του Κάτωνος και σύζυγος του Βρούτου, αποτελεί πρότυπο στωικής αρετής. Ρωμαία τὸ γένος, δεν προβαίνει σε πράξη εκδίκησης ούτε σε δημόσια παρέμβαση, αλλά αποδεικνύει την ικανότητά της να συμμετέχει στην πολιτική μοίρα του ανδρός της μέσω σιωπής και αντοχής στον πόνο.

    Σε σύγκριση με την Κάμμα, η Πορκία κινείται στο εσωτερικό επίπεδο της ηθικής δοκιμασίας, χωρίς τελετουργία ή δραματική κορύφωση. Και οι δύο, ωστόσο, συγκλίνουν στην απόλυτη προσήλωση στην αξία της συζυγικής πίστης.

    Ιδιαίτερη θέση κατέχει και η Κλοηλία, Ρωμαία παρθένος, της οποίας η αρετή είναι κατεξοχήν πολιτική. Η δράση της αφορά τη σωτηρία και την τιμή της κοινότητας και αναγνωρίζεται ακόμη και από τον εχθρό.

    Σε αντίθεση με την Κάμμα, η οποία δρα εντός του οἴκου και του ἱεροῦ, η Κλοηλία ανήκει στον δημόσιο χώρο. Παρά τη διαφορά αυτή, και οι δύο μορφές παρουσιάζονται από τον Πλούταρχο ως εξίσου άξιες, διότι καθοδηγούνται από σταθερό ηθικό κριτήριο και όχι από πάθος.

    Από τις Ελληνίδες, η Τιμοκλέα ἡ Θηβαία προσφέρει ένα ακόμη σημείο σύγκρισης. Η αντίδρασή της στην προσβολή είναι άμεση και βίαιη, ενώ η στάση της ενώπιον τοῦ Ἀλεξάνδρου αποκαλύπτει αταραξία και θάρρος.

    Σε σχέση με την Κάμμα, η Τιμοκλέα αντιπροσωπεύει την ενεργητική και σχεδόν πολεμική αρετή, ενώ η Κάμμα την υπομονετική και τελετουργικά ενταγμένη δικαιοσύνη.

 

   Συνολικά, οι γυναίκες που παρελαύνουν στο Γυναικῶν ἀρεταί —Ελληνίδες (Τιμοκλέα, Σπαρτιάτισσαι, Χίαι), Ρωμαίες (Πορκία, Κλοηλία) και μη Ελληνίδες ή «βάρβαρες» (Κάμμα, Χιομάρα)— συγκροτούν ένα ηθικό φάσμα στο οποίο η αρετή εμφανίζεται πολυμορφική αλλά ουσιαστικά ενιαία. Η Κάμμα ξεχωρίζει όχι λόγω υπεροχής έναντι των άλλων, αλλά επειδή ενσαρκώνει με ιδιαίτερη καθαρότητα τη σύζευξη σωφροσύνης, πίστης και δικαιοσύνης, επιβεβαιώνοντας με τον πιο αυστηρό τρόπο την πλατωνίζουσα ηθική αντίληψη του Πλουτάρχου.

 

Σύγκριση και διαφορές της Κάμας με γυναίκες της Χίου:

    Στο Γυναικῶν ἀρεταί ο Πλούταρχος αντιπαραβάλλει συνειδητά ατομικές και συλλογικές μορφές γυναικείας αρετής, προκειμένου να καταδείξει το εύρος και την ευελιξία της ηθικής αρετής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αντιπαραβολής αποτελεί η σύγκριση της Κάμμης τῆς Γαλάτιδος με τις γυναῖκες τῆς Χίου, οι οποίες εκπροσωπούν έναν διαφορετικό τύπο αρετής, άρρηκτα δεμένο με το κοινό καλό και την πολιτική κοινότητα.

    Η Κάμμα παρουσιάζεται ως ατομικό ηθικό υποκείμενο. Η δράση της εκκινεί από τον οἶκο και τον θεσμό του γάμου και ολοκληρώνεται εντός του ἱεροῦ, σε χώρο ιεροπρεπή και τελετουργικά φορτισμένο. Η αρετή της εκδηλώνεται μέσω μακρόχρονης αυτοκυριαρχίας, σιωπής και προμελέτης. Η πράξη της, αν και βίαιη ως προς το αποτέλεσμά της, δεν έχει χαρακτήρα πολιτικό ούτε αποσκοπεί στη σωτηρία της κοινότητας· αποβλέπει αποκλειστικά στην αποκατάσταση της δικαιοσύνης που παραβιάστηκε με τον φόνο τοῦ Σινάτου και με την ὕβριν τοῦ Σινόριγος. Η Κάμμα ενσαρκώνει έτσι την αρετή της σωφροσύνης και της συζυγικής πίστεως, νοούμενη ως απόλυτη συνέπεια μέχρι θανάτου.

    Αντιθέτως, οι γυναῖκες τῆς Χίου λειτουργούν ως συλλογικό υποκείμενο. Η δράση τους εντάσσεται στον δημόσιο χώρο και συνδέεται άμεσα με τη σωτηρία της πόλεως. Δεν πρόκειται για μεμονωμένη ηθική απόφαση, αλλά για κοινή στάση που απορρέει από το αίσθημα πολιτικής ευθύνης. Η αρετή τους δεν εκδηλώνεται με υπομονή ή σιωπή, αλλά με ενεργή συμμετοχή στην άμυνα και με προθυμία να υποκαταστήσουν, όταν χρειαστεί, τους άνδρες. Στο παράδειγμά τους, ο Πλούταρχος αναδεικνύει την πολιτική διάσταση της γυναικείας αρετής και τη δυνατότητά της να συμβάλει άμεσα στη διατήρηση της πόλεως.

    Ως προς τις ομοιότητες, τόσο η Κάμμα όσο και οι γυναῖκες τῆς Χίου καθοδηγούνται από αίσθημα καθήκοντος και όχι από ιδιοτελές πάθος. Και στις δύο περιπτώσεις η αρετή παρουσιάζεται ως σταθερή ηθική στάση, που υπερβαίνει τον φόβο του θανάτου. Ο Πλούταρχος αποδίδει και στις δύο μορφές αξιοπρέπεια και ηθική σοβαρότητα, αποφεύγοντας κάθε συναισθηματική υπερβολή.

   Οι διαφορές, ωστόσο, είναι καθοριστικές. Η Κάμμα κινείται στο πεδίο της προσωπικής δικαιοσύνης και της θρησκευτικά θεμελιωμένης νομιμότητας, ενώ οι γυναῖκες τῆς Χίου στο πεδίο της πολιτικής αναγκαιότητας. Η πρώτη ανήκει στον κόσμο της τραγικής ηθικής, όπου η πράξη ολοκληρώνεται με την αυτοθυσία· οι δεύτερες στον κόσμο της ιστορικής πράξης, όπου η επιβίωση της κοινότητας υπερέχει του ατομικού δράματος. Επιπλέον, η Κάμμα είναι «βάρβαρος» τὸ γένος, ενώ οι Χίαι είναι Ελληνίδες, γεγονός που ενισχύει τη βασική θέση του Πλουτάρχου ότι η αρετή δεν γνωρίζει εθνικά όρια, αλλά εκδηλώνεται ανάλογα με το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο.

  Η αντιπαραβολή της Κάμμης με τις γυναῖκες τῆς Χίου αποκαλύπτει δύο συμπληρωματικές όψεις της γυναικείας αρετής: την ατομική, εσωτερικά θεμελιωμένη και τελετουργικά ολοκληρωμένη, και τη συλλογική, δημόσια και πολιτικά ενεργή. Και οι δύο μορφές κρίνονται από τον Πλούταρχο ισοδύναμες ως προς την ηθική τους αξία, επιβεβαιώνοντας την κεντρική του θέση περί ενότητας της ἀρετῆς.

 

 

Σύγκριση της Κάμμας με άλλα γυναικεία συλλογικά υποκείμενο στο έργο:

 

    Στο Γυναικῶν ἀρεταί ο Πλούταρχος δεν περιορίζεται στην παρουσίαση μεμονωμένων γυναικείων μορφών, αλλά εντάσσει συστηματικά και συλλογικά γυναικεία υποκείμενα, τα οποία λειτουργούν ως φορείς πολιτικής και κοινωνικής αρετής. Η αντιπαραβολή αυτών των συλλογικών παραδειγμάτων με την ατομική περίπτωση της Κάμμης τῆς Γαλάτιδος αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας διαφοροποιεί τα επίπεδα εκδήλωσης της ἀρετῆς, χωρίς να μεταβάλλει την ουσία της.

  Η Κάμμα αποτελεί αυστηρά ατομικό ηθικό υποκείμενο. Η πράξη της θεμελιώνεται στον θεσμό του γάμου, στην προσωπική πίστη προς τον σύζυγόν της, τον Σινάτον και στη θρησκευτική της ιδιότητα ως ἱερείας τῆς Ἀρτέμιδος. Η δράση της, μολονότι έχει δημόσια έκβαση, δεν απευθύνεται στην πόλη ούτε αποσκοπεί στη συλλογική σωτηρία· αποκαθιστά μια διασαλευμένη ηθική τάξη σε προσωπικό επίπεδο. Η αρετή της είναι εσωτερική, προμελετημένη και τελετουργικά ολοκληρωμένη, και κορυφώνεται με την εκούσια αποδοχή του θανάτου.

    Αντιθέτως, τα συλλογικά γυναικεία υποκείμενα του έργου —όπως αἱ γυναῖκες τῆς Χίου, αἱ γυναῖκες τῶν Φωκέων, αἱ Σπαρτιάτιδες και αἱ Μιλήσιαι— δρουν ως σώμα και όχι ως άθροισμα ατομικοτήτων. Η αρετή τους εκδηλώνεται σε στιγμές κρίσης της πόλεως και συνδέεται άμεσα με την πολιτική επιβίωση της κοινότητας. Η δράση τους δεν χαρακτηρίζεται από μυστικότητα ή τελετουργικότητα, αλλά από αμεσότητα, συλλογική βούληση και δημόσια έκθεση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο Πλούταρχος μετατοπίζει την έμφαση από την ηθική καθαρότητα του κινήτρου στην αποτελεσματικότητα της πράξης υπέρ του κοινού καλού.

    Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι τα συλλογικά αυτά υποκείμενα δεν εμφανίζονται ως παθητικά ή αμυντικά. Οι γυναῖκες τῶν Φωκέων, λόγου χάριν, προετοιμάζονται συνειδητά για ακραίες πράξεις προκειμένου να διαφυλάξουν την ελευθερία τους, ενώ οι Σπαρτιάτιδες ενσαρκώνουν μια θεσμικά εσωτερικευμένη ανδρεία, συμβατή με το πολιτειακό ήθος της Σπάρτης. Η αρετή τους δεν πηγάζει από προσωπική αδικία, όπως στην περίπτωση της Κάμμης, αλλά από την υπαγωγή του ατόμου στο σύνολο.

    Ως προς τις ομοιότητες, τόσο η Κάμμα όσο και τα συλλογικά γυναικεία υποκείμενα χαρακτηρίζονται από απόλυτη σταθερότητα χαρακτήρα και από προθυμία για αυτοθυσία. Ο φόβος του θανάτου δεν λειτουργεί ανασταλτικά σε καμία περίπτωση, ενώ η πράξη τους παρουσιάζεται ως συνειδητή επιλογή και όχι ως αποτέλεσμα συναισθηματικής παρόρμησης. Ο Πλούταρχος αποφεύγει να αποδώσει στις γυναίκες αυτές χαρακτηριστικά «παθητικά» ή «θηλυκά» με τη στενή έννοια, και τις εντάσσει στο ίδιο ηθικό πλαίσιο με τους άνδρες.

    Οι διαφορές, ωστόσο, είναι ουσιώδεις. Η Κάμμα κινείται στο πεδίο της προσωπικής δικαιοσύνης και της ηθικής ανταπόδοσης, ενώ τα συλλογικά υποκείμενα στο πεδίο της πολιτικής ανάγκης και της κοινής σωτηρίας. Η πρώτη δρα εντός θεσμών (γάμος, ἱερόν), ενώ οι δεύτερες υπερβαίνουν ή ακόμη και αναστέλλουν τους θεσμούς υπό το βάρος της ιστορικής συγκυρίας. Επιπλέον, η Κάμμα παρουσιάζεται ως μεμονωμένο πρόσωπο με ψυχολογικό βάθος, ενώ τα συλλογικά υποκείμενα λειτουργούν περισσότερο ως φορείς παραδειγματικής στάσης παρά ως αφηγηματικά εξατομικευμένοι χαρακτήρες.

    Συνολικά, η σύγκριση της Κάμμης με τα γυναικεία συλλογικά υποκείμενα του Γυναικῶν ἀρεταί αναδεικνύει τη βασική πλουτάρχεια θέση ότι η ἀρετή είναι ενιαία ως ποιότητα, αλλά ποικίλλει ως προς τη μορφή και το πεδίο εκδήλωσής της. Η Κάμμα εκπροσωπεί την αρετή του προσώπου, τα συλλογικά υποκείμενα την αρετή της πόλεως· και οι δύο, όμως, κρίνονται ισοδύναμες στο ηθικό σύστημα του Πλουτάρχου.

 

 

   Αι Μιλήσιαι γυναίκαι, η υπόθεση, η δράση τους και τα ηθικά τους προτερήματα στο έργο:

   Στο έργο Γυναικῶν ἀρεταί του Πλουτάρχου, οι Μιλήσιαι γυναῖκες αναφέρονται ως παράδειγμα γυναικείας αρετής σε συλλογικό επίπεδο, με έμφαση στην αυτοθυσία και την υπεράσπιση της πόλης τους.

 

Υπόθεση

   Οι Μιλήσιαι γυναῖκες αναφέρονται σε περιόδους πολέμου κατά των Περσών. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Μιλήτου, οι άνδρες της πόλης βρίσκονται σε αδυναμία ή απουσία λόγω στρατιωτικών επιχειρήσεων. Οι γυναίκες, μπροστά στον κίνδυνο υποδούλωσης ή καταστροφής, αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο για την υπεράσπιση της πόλης και των οικογενειών τους. Η ιστορία τους παρουσιάζεται ως παράδειγμα συλλογικής ευθύνης και αρετής, χωρίς να δίνεται έμφαση σε μεμονωμένα πρόσωπα, αλλά στο σώμα τους ως κοινότητα.

Δράση τους

   Οι Μιλήσιαι γυναῖκες οργανώνουν την άμυνα της πόλης σε κρίσιμες στιγμές, χρησιμοποιώντας διαθέσιμους πόρους και όπλα. Δεν παραμένουν παθητικές ή περιορισμένες στον οίκο τους· συμμετέχουν ενεργά στη διατήρηση της ασφάλειας της Μιλήτου, ακόμη και σε καταστάσεις άμεσου κινδύνου.

   Η δράση τους περιλαμβάνει:

Συλλογική λήψη αποφάσεων για την προστασία της πόλης.

Προετοιμασία και εκτέλεση μέτρων άμυνας, όταν οι άνδρες είναι απόντες ή ανίσχυροι.

Θάρρος και αποφασιστικότητα μπροστά στον κίνδυνο προσωπικής καταστροφής.

Η στρατηγική τους είναι συνειδητή και προμελετημένη· δεν πρόκειται για παρορμητική αντίδραση, αλλά για ηθικά καθοδηγούμενη πράξη.

 

Ηθικά προτερήματα

Ο Πλούταρχος τονίζει διάφορες πτυχές της αρετής τους:

Θάρρος (ἀνδρεία):

 Αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα.

Συλλογικό πνεύμα:

 Δρουν ως σώμα, βάζοντας το κοινό καλό πάνω από το ατομικό συμφέρον.

Αίσθημα καθήκοντος και αυτοθυσία:

 Δεν δρουν για προσωπική δόξα ή εκδίκηση, αλλά για την προστασία της πόλης και των οικογενειών τους.

Σοφία και πρακτική σύνεση (φρόνησις):

  Η δράση τους δεν είναι παρορμητική, αλλά μελετημένη και συντονισμένη.

Αρετή σε δημόσιο πλαίσιο:

  Η ηθική τους αξία δεν περιορίζεται στον οίκο ή στην οικογένεια, αλλά εκδηλώνεται στο επίπεδο της κοινότητας.

 

   Οι Μιλήσιαι γυναῖκες στο Γυναικῶν ἀρεταί λειτουργούν ως συλλογικό πρότυπο γυναικείας αρετής, η οποία υπερβαίνει το ατομικό επίπεδο και εντάσσεται στον δημόσιο και πολιτικό χώρο. Η αρετή τους είναι δημόσια, συλλογική, ηθικά υπεύθυνη και συνειδητή, και προσφέρει ένα ισχυρό αντίστιγμα σε ατομικές μορφές όπως η Κάμμα ή η Χιομάρα, επισημαίνοντας την πολυμορφία της γυναικείας αρετής στο έργο του Πλουτάρχου.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΕΛΕΥΘΕΡΟΓΡΑΦΟΣ

eleftherografos.blogspot.com

[ ανάρτηση 20 Δεκεμβρίου 2025 :  

Πλούταρχος

« Γυναικών αρεταί: Η Κάμμα »

αρετολογία

Αρχαιογνωσία

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ]